Use of Maps in Secondary School Geography Textbooks

Abstract

Bu araştırmada, ortaöğretim coğrafya ders kitapları içeriğinde yer alan haritaların ne amaçla kullanıldığını ve kartografik özelliklerini ortaya koymak amaçlanmıştır. Çalışma, betimsel araştırma yöntemine göre tasarlanmıştır. Araştırmanın verileri, Türkiye'de Milli Eğitim Bakanlığı Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı tarafından onaylanarak 2017 yılında yayınlanmış lise düzeyindeki 9, 10, 11 ve 12. sınıf coğrafya ders kitaplarının doküman inceleme tekniğine uygun olarak taranması sonucunda elde edilmiştir. İncelenen toplam 207 haritanın kullanım amacı bakımından 73'ünün görselleştirme, 59'unun ölçme-değerlendirme, 47'sinin mekân algısı oluşturma ve 28'sinin de dağılışı gösterme amacıyla kullanıldığı tespit edilmiştir. Bu haritaların büyük çoğunluğunun doğruluk, eksiksizlik, açıklıkanlaşılırlık, kolay okunabilirlik ve güzellik şartlarını karşılamadığı görülmüştür. Haritaların adı, tarihi, ölçeği, yön oku, koordinat sistemi, veri kaynağı gibi harita olma kriterlerini sağlayan hususlarda da önemli hatalar olduğu belirlenmiştir. Elde edilen bulgular ışığında; ortaöğretim öğrencilerinin mevcut haritalarla Coğrafya Dersi Öğretim Programında yer alan harita becerilerine ilişkin kazanımlara ulaşmasını beklemek mümkün görülmemektedir. Harita becerilerinin tam olarak kazandırılabilmesi için mevcut ders kitaplarında tespit edilen aksaklıkların ivedilikte giderilmesi gerekmektedir.

Sosyal Bilgiler Ders Kitaplarındaki Haritaların Harita Becerilerine Yönelik Değerlendirilmesi

“…Ayrıca belirtilenlere ek olarak çeşitli öğretim tekniklerinin harita becerilerinin kazandırılmasına yönelik (Akkuş & Kuzey, 2018;Beitlova, Popelka, & Vozenilek, 2020;Buğdaycı & Selvi, İlkokul Öğrencileri İçin Tasarlanan Haritaların Öğrenme Becerisine Katkısı, 2018;İnel, 2011;Kaldybekova, Aksoy, & Abdymanapov, 2021;Kuzey, 2016;Rane, John, & Murthy, 2020) çalışmaları yer almaktadır. Ders kitaplarındaki haritalara yönelik olarak (Abbak, 2016;Bekdemir & Polat, 2016;Buğdaycı, 2012;Buğdaycı & Bildirici, 2009;Göksel, 2007;Kara, Sezer, & Şanlı, 2018;Mercimek, 2021;Slomska, 2017;Uyanık, 2016); (Ünal & Özkaral, 2019;Ünal F. , 2008;Yalçın, 2019;Yalçınkaya, 2004) araştırmaları tespit edilmiştir.…”

Ortaöğretim coğrafya ders kitaplarında tematik harita kullanımının incelenmesi

“…Ancak bu araştırmalar daha ziyade genel (referans) haritalara yönelik temel harita becerilerini, ders kitaplarının harita becerisi açısından öğretim programına uygunluğunu ve ders kitaplarındaki haritaların tasarım boyutunu içermektedir (Hawkins, 1977;Gillen, Skryzhevska, Henry & Green, 2010;Aksoy & Sönmez, 2012;F. Ünal & Ünal, 2012;Oruç & Liman, 2012;Buğdaycı, Bildirici & Tarman, 2015;Bekdemir & Polat, 2016;Darakçı, 2016;Kara, Sezer & Şanlı, 2018;Artvinli & Dönmez, 2020;Trahorsch & Bláha, 2020). Alanyazında tematik haritaları konu edinen araştırmalara bakıldığında ise yok denecek kadar az sayıda araştırmanın var olduğu görülmektedir.…”

“…Örneğin 9 ve 12.sınıf coğrafya ders kitaplarında Çevre ve Toplum ünitesinde herhangi bir tematik haritaya yer verilmezken 11.sınıf coğrafya ders kitabında ise sadece bir tematik haritaya yer verilmiştir. Araştırmanın bu sonucu Kara, Sezer & Şanlı (2018) tarafından gerçekleştirilen "Ortaöğretim Coğrafya Ders Kitaplarında Haritaların Kullanımı" başlıklı araştırmanın sonuçları ile de uyuşmaktadır. Nitekim söz konusu araştırmada ortaöğretim coğrafya ders kitaplarının harita becerilerinin kazandırılmasında yetersiz olduğu sonucuna ulaşılmıştır.…”