StreszczenieW związku ze wzrastającą liczbą przypadków zachorowań na raka piersi, istotne znaczenie ma opracowanie metod zapobiegających rozwojowi oraz hamujących rozwój tego typu nowotworu. W wielu pracach naukowych zaobserwowano zmniejszone stężenie karotenoidów w surowicy kobiet chorujących na raka piersi, dlatego celem pracy był przegląd dostępnego piśmiennictwa na temat chemoprofilaktycznych właściwości likopenu i możliwości zastosowania go w terapii przeciwnowotworowej. Likopen to naturalny, czerwony barwnik roślin-ny z grupy karotenoidów, występujący m.in. w pomidorach. Jest substancją stosunkowo termostabilną, która poddana takim procesom termicznym, jak podgrzewanie, duszenie, pieczenie czy smażenie, zwiększa swoją bioprzyswajalność w organizmie. Na zwiększoną bioprzyswajalność likopenu wpływają również inne karotenoidy występujące w pokarmie oraz obecność kwasów tłuszczowych. Likopen charakteryzuje się wielokierunkowym działaniem przeciwnowotworowym. Ma właściwości antyoksydacyjne, przeciwzapalne oraz immunomodulują-ce, dodatkowo wpływa na ekspresję genów ARE (antoxidant response element). Likopen hamuje proliferację komórek nowotworowych, indukuje ich apoptozę oraz zapobiega tworzeniu się naczyń krwionośnych. Ponadto konkuruje z estrogenem o miejsce aktywne na receptorach estrogenowych, obniżając tym samym ekspresję ERE (estrogen response element). Przegląd dostępnego piśmiennictwa sugeruje, że likopen dostarczany z dietą, ze względu na swoje wielokierunkowe działanie chemoprofilaktyczne, może być wykorzystywany w profilaktyce raka piersi. Badania dotyczące wykorzystania samego likopenu w leczeniu nowotworów wciąż trwają. Istnieją pozytywne przesłanki co do badań przeprowadzanych na hodowlach komórkowych, jednak niezbędne są dalsze analizy oceniające wpływ stosowania likopenu u kobiet ze zdiagnozowanym nowotworem piersi.Słowa kluczowe: likopen, chemoprofilaktyka, rak piersi.
SummaryIn view of the increasing number of breast cancer cases, it is important to develop methods of prevention of formation of this type of cancer as well as inhibition of its growth. Numerous scientific researches show decreased levels of carotenoids in the blood serum of women suffering from breast cancer. Therefore, the aim of this study was to review the available literature on varied properties of lycopene and possibilities of its application as adjuvants in the anticancer therapy. Lycopene is a natural, red dye carotenoid, mostly occurring in tomatoes. It is a relatively heat-stable substance, which subjected to thermal processes such as heating, stewing, roasting or frying, increases its bioavailability/bioassimilability in the body. Lycopene has a multi-anticancer activity which is associated with antioxidant, anti-inflammatory and immunomodulatory properties and it affects gene expression of ARE (Antioxidant Response Element). Lycopene inhibits proliferation of cancer cells, induces their apoptosis and prevents formation of blood vessels. In addition, lycopene competes with estrogen for active sites of estrogen receptor...