Próby badania i mierzenia stopnia zrozumiałości tekstów interesują lingwistów co najmniej od połowy XX wieku. Pierwsi zwolennicy prostego języka próbowali badać składniowe i leksykalne wskaźniki zrozumiałości tekstu już pod koniec lat 40. XX wieku (Flesch 1948). Ruch plain language dotyczył początkowo języka angielskiego. W roku 1952 Robert Gunning wprowadził do dyskusji o prostym języku pojęcie Fog Index, czyli indeksu mgły (mglistości). Badacz stworzył wzór matematyczny do mierzenia trudności tekstu (Gunning 1952). Prosty język w sferze urzędowej był propagowany również w krajach skandynawskich, w Wielkiej Brytanii i w Niemczech. Obecnie wiele państw wypracowuje rozwiązania prawne, które wymuszają na instytucjach publicznych dostosowywanie pism do standardów plain language. W Polsce nie istnieje jeszcze instrument prawny, który regulowałby kwestię pisania tekstów w prostym języku (Hebal-Jezierska 2019: 19). Zainteresowanie upraszczaniem tekstów, które trafiają do przestrzeni publicznej, wzrasta jednak w ostatnich latach również w Polsce. Idea zaczyna trafiać do urzędów, banków, instytucji publicznych, a także do komunikacji lekarz-pacjent. Chęć usprawnienia komunikacji personelu medycznego z pacjentami zaowocowała m.in. badaniami w kierunku przekształcania formularzy, które otrzymuje się w szpitalach przed zabiegami. Przeprowadzono jak dotąd badania pilotażowe formularzy zgody na zabieg medycyny estetycznej (Zimmermann i in. 2021).
This article juxtaposes the reflections on the expectations from plain language as declared by the participants of workshops delivered by the Jasnopis team with the status of linguistic research on phenomena such as linguistic awareness, linguistic norm, or attitudes towards language. These arguments serve the purpose of proposing a comprehensive approach to text, which positions the recipient in the centre of works on plain language, which allows for the output of other disciplines of knowledge and requires cooperation between experts and practitioners in a given field, text recipients, and linguists/editors. Such an approach is put forward also by the plain language ISO standard (due for publication), which encourages examination of a text together with its recipients and employment of non-linguistic information design techniques. Keywords: plain language – ISO 24495-1 – comprehensive approach to text.
Funkcjonowanie Wielkiego słownika języka polskiego PAN 1 ) w Internecie S ł o w a k l u c z o w e: leksykografia, słowniki języka polskiego, Wielki słownik języka polskiego PAN, słownik elektroniczny, słownik internetowy.Wielki słownik języka polskiego PAN (dalej: WSJP) jest słownikiem prymarnie elektronicznym 2 ), funkcjonującym w Internecie. Rozwiązanie to umożliwia przeprowadzenie analizy użytkowania słownika w sposób znacznie bardziej precyzyjny niż w wypadku opracowań leksykograficznych (zarówno drukowanych, jak i zapisanych na nośnikach pamięci komputerowej) dostępnych w sprzedaży. Różnorodne informacje dotyczące funkcjonowania WSJP w Internecie można pozyskać dzięki Google Analytics -internetowemu narzędziu służącemu do analizy statystyk serwisów WWW. Google Analytics umożliwia dokładną obserwację ruchu w witrynie internetowej oraz pozwala na generowanie kilkudziesięciu typów raportów, uwzględniających różne kryteria dotyczące użytkowników serwisu (http://www. google.com/analytics/, dostęp: 24 maja 2012). Wszystkie zaprezentowane w niniejszym tekście dane dotyczą okresu od 1 listopada 2011 roku do 30 kwietnia 2012 roku.Jedną z najważniejszych zalet słownika tworzonego w postaci serwisu internetowego jest to, że jego użytkownicy nie są ograniczeni koniecznością zakupu wielotomowego dzieła czy choćby pójścia do biblioteki, która takie dzieło posiada. Z WSJP można więc korzystać na całym świecie, wszędzie tam, gdzie dociera Internet. Przeważająca część użytkowników słownika używała go, przebywając na terenie Polski, ale na stronę WSJP wchodzili użytkownicy z 60 innych krajów świata. Ogólna liczba osób spoza Polski stanowi w sumie 8% wszystkich użytkowników; najczęściej wchodzono na stronę słownika w Wielkiej Brytanii, Niemczech, Białorusi i Stanach Zjednoczonych. Inne kraje, w których znajdowali się użytkownicy słownika, to m.in.: Tanzania, Panama, Wenezuela, Wietnam i Uzbekistan.Na terenie Polski najwięcej użytkowników WSJP korzystało z niego, przebywając w województwie mazowieckim, małopolskim, śląskim i wielkopolskim; najmniej czytelników znalazł słownik w województwie podkarpackim, kujawsko-pomorskim i lubelskim. Analiza danych dotyczących bardziej szczegółowego podziału terytorialnego pokazuje, że z WSJP korzystają zarówno mieszkańcy dużych miast, jak i mniejszych miejscowości.
S ł o w a k l u c z o w e: frazem, heca, reprodukt, rymowanka.Życie jest jak tramwaj -kiedyś trzeba wysiąść, Bywa różnie -kwadratowo i podłużnie, Ja ci radzę -rób jak uważasz, Pieniądze szczęścia nie dają, Nudy na pudy, Ni przypiął, ni wypiął, Żyją na kartę rowerową, Wyjdę z siebie i stanę obok -te miniwypowiedzi mają przypuszczalnie kilka wspólnych cech (przede wszystkim większości czytelników zapewne wydadzą się znajome), niełatwo jednak przypisać im wspólną nazwę. Czy można je określić jako frazeologizmy, frazemy, hece? Praktyka metodologiczna jest w tej kwestii bardzo zróżnicowana, a przyjęcie rozstrzygnięć terminologicznych wymaga wnikliwej analizy.Połączenia wyrazowe przytoczone w poprzednim akapicie są materiałem pozyskanym z rubryki Heca hecą publikowanej przez tygodnik Przekrój w latach 1969-2002. Trudno oszacować, jak bogaty jest materiał hec, ponieważ Heca hecą cieszyła się zmienną popularnością: w niektórych latach w jednym numerze tygodnika można było przeczytać kilkanaście konstrukcji, w innych -nie więcej niż pięć. Wojciech Chlebda szacuje, że Przekrój mógł wydrukować około dziesięciu tysięcy hec (Chlebda 2005: 78), a pobieżna lektura rubryki wskazuje na to, że podana przez niego liczba jest prawdopodobna.Podobny materiał językowy można pozyskać również z innych źródeł, np. wybrać spośród wiadomości tekstowych nadsyłanych przez widzów nadawanego przez TVN24 programu Szkło kontaktowe. W przeciwieństwie do konstrukcji drukowanych w Przekroju w Szkle kontaktowym dominują połączenia doraźne, często utworzone jako komentarz do prezentowanego przez prowadzących materiału, nieutrwalone w języku. Cechą wspólną obu grup jest natomiast ich humorystyczny charakter oraz częste korzystanie z tych samych mechanizmów konstrukcyjnych (np. nawiązywania do innych, znanych wcześniej tekstów: Lepiej późno niż wcale, powiedziała baba spóźniwszy się na pociąg -Przekrój; Przed głosowaniem skontaktuj się z lekarzem lub farmaceutą -Szkło kontaktowe).Jeszcze innym źródłem materiału mogą być wydawnictwa książkowe, przede wszystkim zaś przygotowany przez Marię Nagajową Słownik rymowanek potocznego języka polskiego. Wśród kryteriów doboru materiału autorka wskazała na nacechowanie pragmatyczne i emocjonalne, tematykę, dosłowność i zmienność (Nagajowa 2005: 8-10); słownik zawiera około tysiąca jednostek, wśród nich m.in. Nauką i pracą ludzie zdrowie tracą; Proszę siadać, nic nie gadać; Lecim na Szczecin.Badacz mierzący się z przytoczonym materiałem staje przed wspomnianym już na wstępie problemem terminologicznym: jaką wspólną nazwę przyjąć dla materiału tak różnorodnego, a przecież mającego wiele cech wspólnych (np. humorystyczny charakter, anonimowość, względne utrwalenie w języku, występowanie w kontaktach face-to-face)?Terminu heca po raz pierwszy w sensie terminologicznym (czy raczej -jak pisze W. Chlebda (Chlebda 2005: 78) -«quasi-terminologicznym») użyła Krystyna Pisarkowa, która w pierwszą rocznicę istnienia rubryki Heca hecą zamieściła w Przekroju poświęcony jej artykuł (Pisarkowa 1970). Tekst ten jako pierwszy, i jak ...
The aim of the article is to analyze non-statistic methods of identifying key words (understood as units presenting special importance for a given culture and being a source of knowledge about it). The analyzed criteria of this identi cation are: the presence of the words in the given types of texts and in their speci c parts, undergoing semantic and pragmatic shifts, being a part of phraseo-logical units. The analysis is conducted mainly on the examples extracted form ChronoPress (The Chronological Corpora of Polish Press Texts 1945-1954) from 1945. The e ect of the survey is the evaluation of the abovementioned criteria in terms of their usefulness for identifying key words, followed by a description of the noticed problems and controversies as well as suggestions on finding solutions.
scite is a Brooklyn-based organization that helps researchers better discover and understand research articles through Smart Citations–citations that display the context of the citation and describe whether the article provides supporting or contrasting evidence. scite is used by students and researchers from around the world and is funded in part by the National Science Foundation and the National Institute on Drug Abuse of the National Institutes of Health.
hi@scite.ai
10624 S. Eastern Ave., Ste. A-614
Henderson, NV 89052, USA
Copyright © 2024 scite LLC. All rights reserved.
Made with 💙 for researchers
Part of the Research Solutions Family.