Wyraz lewak w znaczeniu 'ktoś o skrajnie lewicowych poglądach' wszedł do polszczyzny dopiero w XX wieku [Kamińska-Szmaj 2017, 11]. Pojęcie lewactwa określające radykalny odłam lewicy zaczęło się pojawiać w przemówieniach komunistów w latach dwudziestych ubiegłego stulecia [Drozda 2015]. Jerzy Bartmiński, opisując sposoby profi lowania pojęć prawica i lewica, 1 zwraca uwagę na to, że lewicowość i lewicowca z czasem zaczęto opatrywać znakiem plus, natomiast lewactwo i lewaka -znakiem minus [Bartmiński 1991, 160]. Inaczej uważa Łukasz Drozda [2015], który dowodzi na podstawie przeanalizowanych źródeł historycznych, że określenie lewactwo nigdy nie miało charakteru neutralnego; od momentu pojawienia się w polszczyźnie nosiło znamiona etykiety. Kwerenda historyczna badacza pokazała, że już w latach międzywojennych wyrazy lewak i lewactwo zdradzały nacechowanie obraźliwe, służyły bowiem przedstawicielom ówczesnej Komunistycznej Partii Polski do pogardliwego określania radykalnej frakcji lewicy.Negatywny sposób wartościowania wyrazów lewak i lewactwo odzwierciedlają współczesne słowniki języka polskiego, opatrując te hasła kwalifi katorami sygnalizującymi ujemną ocenę. Znaczenia leksykalne tych wyrazów nie są trudne do ustalenia, jednak analiza znaczeń tekstowych, urzeczywistniających się w konkretnych wypowiedziach, pokazuje, że kryją one w sobie moc obrażającą. Niektóre ich użycia są deprecjonujące, a nawet wypaczające sens pojęć, por.:Ostatecznie chodzi o zarządzanie nienawiścią, wywołanie destabilizacji, która jest zarzewiem wszelkiej rewolucji. Lewactwo w imię sprawiedliwości obala zawsze legalny porządek, burzy, zmierza do wywołania kolejnych konfl iktów [https://prawy. pl/74567-lewactwo-jako-dewiacja/].
This paper discusses the issue of the language elements coming from sport
professiolects which have been recorded by the Polish Academy of Sciences
Great Dictionary of Polish (WSJP PAN) and labelled as sport. pot. (sport coll.). The
author ponders on the reasons why the sport elements which were restricted to
professional communication until a point in time are now entering the resource
of a larger group of Polish language users and general dictionaries of Polish.
Keywords: language of sport – lexicography – professiolect – sociolect
– professionalism
Próby badania i mierzenia stopnia zrozumiałości tekstów interesują lingwistów co najmniej od połowy XX wieku. Pierwsi zwolennicy prostego języka próbowali badać składniowe i leksykalne wskaźniki zrozumiałości tekstu już pod koniec lat 40. XX wieku (Flesch 1948). Ruch plain language dotyczył początkowo języka angielskiego. W roku 1952 Robert Gunning wprowadził do dyskusji o prostym języku pojęcie Fog Index, czyli indeksu mgły (mglistości). Badacz stworzył wzór matematyczny do mierzenia trudności tekstu (Gunning 1952). Prosty język w sferze urzędowej był propagowany również w krajach skandynawskich, w Wielkiej Brytanii i w Niemczech. Obecnie wiele państw wypracowuje rozwiązania prawne, które wymuszają na instytucjach publicznych dostosowywanie pism do standardów plain language. W Polsce nie istnieje jeszcze instrument prawny, który regulowałby kwestię pisania tekstów w prostym języku (Hebal-Jezierska 2019: 19). Zainteresowanie upraszczaniem tekstów, które trafiają do przestrzeni publicznej, wzrasta jednak w ostatnich latach również w Polsce. Idea zaczyna trafiać do urzędów, banków, instytucji publicznych, a także do komunikacji lekarz-pacjent. Chęć usprawnienia komunikacji personelu medycznego z pacjentami zaowocowała m.in. badaniami w kierunku przekształcania formularzy, które otrzymuje się w szpitalach przed zabiegami. Przeprowadzono jak dotąd badania pilotażowe formularzy zgody na zabieg medycyny estetycznej (Zimmermann i in. 2021).
S ł o w a k l u c z o w e: grypsera, słownictwo przestępcze, kobiecy język więzienny, socjolekty. STRESZCZENIE Artykuł omawia elementy słownictwa przestępczego, które pojawiły się w wypowiedziach bohaterek książki dokumentalnej Polskie morderczynie Katarzyny Bondy i powieści Drzwi do piekła Marii Nurowskiej. Przedstawiam w nim znaczenia wyekscerpowanych wyrazów i połączeń, ilustrując je kontekstami, w jakich wystąpiły w tekstach wypowiadających się kobiet, oraz klasyfikuję je pod względem tematyki. WPROWADZENIE Z dotychczasowych prób opisu grypsery i słownictwa środowisk przestępczych, które podejmowali językoznawcy, wyłania się odbity w leksyce "męski świat" zamknięty za kratami zakładów karnych. W słownikach gwary więziennej i artykułach analizujących leksykę przestępczą zagadnienie sposobu komunikacji osadzonych kobiet pojawia się w niewielkim stopniu. W Słowniku tajemnych gwar przestępczych Klemensa Stępniaka z rzadka napotyka się takie elementy jak np. herbatniczka 'u skazanych kobiet przyjaciółka więzienna', por. "Lesbijka może mieć kochankę, a oprócz tego herbatniczkę" (Stępniak 1993: 84). Moją uwagę przyciągnęło więc zagadnienie kobiecego języka przestępczego i więziennego oraz pytanie, czy kobiety osadzone w polskich więzieniach też grypsują, podkręcają bajerę, kminią? Celem niniejszego artykułu jest omówienie elementów słownictwa przestępczego, pojawiających się w wypowiedziach niektórych kobiet osadzonych w zakładach karnych, z którymi pisarka Katarzyna Bonda prowadziła rozmowy na potrzeby swojej książki dokumentalnej Polskie morderczynie, oraz w wypowiedziach bohaterek powieści Marii Nurowskiej Drzwi do piekła.
Artykuł podejmuje temat słownictwa przestępczego i więziennego używanego za murami polskich zakładów karnych dla kobiet. Do zgromadzenia materiału autorka zastosowała metodę ankietową. Głównym celem badania stało się dotarcie do elementów swoistego języka, którym posługują się osadzone w kobiecych zakładach karnych, a zwłaszcza sprawdzenie: 1) W jakim stopniu w komunikacji osadzonych kobiet funkcjonują elementy słownictwa przestępczego i więziennego? 2) Czy kobiety osadzone w polskich więzieniach wytwarzają specyficzne słownictwo dotyczące sytuacji, w której się znalazły i realiów, które są ich wspólnym doświadczeniem? 3) Czy w ich komunikacji pojawia się słownictwo nierejestrowane wcześniej w opracowaniach dotyczących „męskiego” wariantu komunikacji więziennej? Tekst przedstawia wyniki ankiety przeprowadzonej w pięciu polskich zakładach karnych dla kobiet: w areszcie śledczym w Warszawie-Grochowie oraz w zakładach karnych w Nowej Hucie, Czersku, Grudziądzu i Krzywańcu. Badanie przeprowadzono w 2019 roku. Wzięło w nim udział 336 kobiet skazanych na karę pozbawienia wolności za różne przestępstwa. Te osoby pochodziły z różnych środowisk, miały zróżnicowany poziom wykształcenia, niektóre były recydywistkami, inne odbywały karę po raz pierwszy. Kwestionariusz, który przedstawiła im badaczka, zawierał pytania zamknięte i otwarte. Pytania zamknięte sprawdzały, czy zasób opisany w literaturze przedmiotu jako słownictwo przestępcze jest używany przez kobiety w zakładach karnych. W pytaniach otwartych osadzone dzieliły się własnymi przykładami elementów swoistych dla środowiska, w którym się znalazły. Artykuł jest próbą dotarcia do autentycznego materiału językowego. Tekst wpisuje się w nurt badań empirycznych i ma charakter rekonesansu badawczego. Wyniki ankiet pokazały, że większość swoistego słownictwa, którym posługują się osadzone kobiety, pochodzi z zasobu ogólnoprzestępczego. Leksyka dotycząca kobiecych realiów, tworzona przez społeczność osadzonych kobiet, stanowi bardzo niewielki podzbiór.
scite is a Brooklyn-based organization that helps researchers better discover and understand research articles through Smart Citations–citations that display the context of the citation and describe whether the article provides supporting or contrasting evidence. scite is used by students and researchers from around the world and is funded in part by the National Science Foundation and the National Institute on Drug Abuse of the National Institutes of Health.