Ruh Sağlığı ve Psikiyatri Hemşireliğinde Salutogenez Modeli

Abstract

ÖzToplumda yaşayan ruhsal sorunlu bireylerde artış ruh sağlığının yükseltilmesi ve ruhsal bozukluklarla mücadele konularına odaklanılmasına neden olunmuştur. Sağlığı yükseltme ve başa çıkma mekanizmalarına vurgu yapması salutogenez model olarak değerli kılar. Bu makale de Antonovsky`nin salutogenez ve teorinin ana kavramı olan bütünlük (tutarlılık) duygusunu açıklamayı ve teorinin ruh sağlığı ve psikiyatri hemşireliğine uygulanabilirliğini tartışılması amaçlanmıştır. AbstractIncreasing number of people who live with mental health problems for many years in the community brings into focus the need for recovery within a coping and mental health promotion perspective. The value of the salutogenic theory is that it emphasizes promoting coping and health. This article aims to illustrate how Antonovsky's salutogenic theory and its central concept of sense of coherence and discusses how mental health nurses can use the theories in their praxis.

Salutojenik Model ve Yaşlı Sağlığında Kullanımı

“…Dünya Sağlık Örgütü tarafından 1970'li yılların sonunda "Sağlık" kavramının yeniden tanımlanmasının ve Alma-Ata bildirgesinde yer alan "Herkes İçin Sağlık" görüşünün etkilerinin fakında olmak salutojenik modelin geliştirilme sürecinin daha iyi anlaşılmasını sağlayacaktır. Sağlığın "sadece hastalık ve sakatlık durumunun olmayışı değil, bireyin bedenen, ruhen ve sosyal yönden tam bir iyilik hali" olarak tanımlanması ve herkes için sağlık görüşünün devletleri halkları için sağlığı en üst düzeyde sağlamak ve yükseltmenin politika hedefleri ve sorumluluk alanlarında olduğu bilincinin gelişmesini beraberinde getirmiştir (5,14).…”

“…Ülkemizde modele yönelik çalışmalar daha çok sosyal ve eğitim bilimleri ile başlamıştır. Hemşirelik bakış açısı ile modelin açıklanması ve temel kavramlarının ruh sağlığı ve psikiyatri hemşireliği bakış açısını ile ele alınma Bağ (2014) tarafından yayınlanan bir derleme ile olmuştur (5). Modelde yer alan bütünlük duygusu ölçeklerinin farklı örneklem gruplarında geçerlilik ve güvenirliklerinin yapıldığı lisansüstü tez çalışması (13), yine salutojenik yaklaşım doğrultusunda geliştirilen yaşlılara yönelik bir eğitim programının yaşlıların bütünlük duygusu, yaşam kalitesi ve psikolojik iyilik durumlarına etkisin ölçüldüğü deneysel bir araştırma (12) ilkler arasında yer almaktadır.…”

“…Spesifik olarak model, sağlık, stres ve başa çıkma arasındaki ilişki ile ilgilenmektedir (3). Sağlıkla ilgili herhangi bir sorun ortaya çıktığında model, öncelikle sorunun çözümüne, ikinci aşamada ise bireyin problemin çözümü için kullanabileceği kaynakları kullanmaya yönelmiştir (2,5). Bunun için, salutogenez paradigması belirli kavramlar, varsayımlar ve araçlar sunmaktadır (4).…”

“…Literatürde, salutojenik modelin temel kavramları üzerinden toplumda ve yaşlı bakımevlerinde kalan yaşlıların sağlıklarının açıklandığı araştırmalar dikkati çekmektedir (6,7). Model yaşlı bireylerde sağlığı sürdürmek ve geliştirmek adına değerli katkılar sağlamasına rağmen bilimsel çevrede İskandinav ülkeleri, bazı Avrupa ve Asya ülkeleri dışında (8,9,10,11) hala beklenen yaygınlıkta kullanılmamaktadır (5,12). Türkiye'de salutojenik yaklaşımın hemşirelik alanında kullanıldığı çok sınırlı olan yayınlar, psikiyatri hemşireliği ve halk sağlığı hemşireliği alanlarında yapılmıştır (5,12,13).…”

Tidal Model in Mental Health and Psychiatric Nursing Practices

“…Consecutively, the paradigm change in the definition of healthdisease, which was predominant in the previous concept, is replaced the aetiology of the disease by focusing on the strive for being and staying healthy. This trend, acting as a strengthening factor, has become the centre of discussion as Salutogenesis approach: person can be less ill or more healthy, which was developed by sociologist Aaron Antonovsky (Bag 2017). With this perspective change in the definition of health and disease towards individual-centred and resource-oriented thinking leads to the observation of the entire system as well as the story of the individual.…”