Poli̇si̇ye Edebi̇yatta Ulusal Alegori̇ Çevi̇ri̇si̇: Amanvermez Avni̇’ni̇n Serüvenleri̇

Abstract

Son yıllarda çeviribilim alanında yapılan araştırmalar polisiyenin ulusal alegori üretmekteki gücüne işaret etmektedir. Yazıldığı döneme ilişkin tarihsel, toplumsal, kültürel ve coğrafik bir kesit sunabilmesi nedeniyle polisiye türü "Yeni Gerçekçilik" olarak kabul edilmeye başlamıştır. Kendi döneminin ulusal alegorisini üretebilen bu türün çevirisini ise "kaynak metindeki ulusal alegorinin başka bir ulusal alegoriye çevrilmesi" şeklinde ele alan çalışmalar gündeme gelmiştir. Bu makalenin amacı, çeviribilim alanındaki polisiye edebiyata ilişkin yeni yaklaşımlar ışığında ilk seri telif polisiye edebiyat örneklerini ulusal alegori çevirisi bağlamında incelemektir. Bu amaç doğrultusunda, Türkiye'de seri halinde yayınlanan ilk telif polisiye eser olarak kabul edilen Osmanlı'nın Sherlock Holmes'ü Amanvermez Avni, betimleyici çalışmanın araştırma nesnesi olarak seçilmiştir. Bu betimleyici çalışmada Osmanlı'nın Sherlock Holmes'ü Amanvermez Avni örneğinden hareketle ilk dönem seri telif polisiye edebiyat örnekleri üzerinden yapılan özgün/çeviri tartışmalarına çeviribilim bakış açısıyla yaklaşılacaktır. Bu amaçla yapılacak betimleyeci çalışmada polisiye edebiyat çevirisi alanında araştırmalar yapan Alistair Rolls'ün çeviri odaklı kavramsallaştırmaları temel alınacaktır.

Arsène Lupin, Gentleman Cambrioleur adlı eserin Osmanlı Türkçesi (yeniden) çevirileri üzerine betimleyici bir çalışma

“…5 Seval Şahin, Didem Ardalı Büyükarman, Banu Öztürk, Ayşe Şahin, İpek Şahbenderoğlu, "1884-1928'de Türkiye'de Yayımlanmış Telif Polisiye Eserlerin Tarihi", TÜBİTAK Projesi, İstanbul, 2011 Polisiye roman ve çevirileri üzerine yapılan çalışmalara örnek olarak bkz. Altıntaş Balcı, 2005;Çelenk, 2005;Gezer, 2006;Türkeli, 2005;Gündüz, 2009;Şahin-Öztürk-Ardalı Büyükarman, 2013;Altıntaş-Karadağ, 2019ave 2019b "Yeniden çeviri" odağında kuşkusuz birçok çalışma bulunmaktadır. Bunlarla sınırlı olmadığını vurgulayarak birkaç örnek vermek gerekirse bkz.…”