Ortaçağ ve Yeniçağdan Bazı Örnekler Bağlamında Avrupa’daki Yahudi Algısının Edebiyata Etkisi

Abstract

Avrupa edebiyatına konu olmuş Yahudi tipleri düşünüldüğünde akla ilk olarak olumsuz nitelikleriyle meşhur olmuş örnekler gelmektedir. Bunda, başta Ortaçağ olmak üzere, çeşitli dönemlerde Avrupa toplumunun Yahudilere yönelik olumsuz bakış açısının etkili olduğu söylenebilir. Yahudilere yönelik dini önyargı ve ayırımcılık yalnızca sözlü edebiyatta değil, Yahudi'yi şeytanla ilişkilendiren Ortaçağdan, "Tefeci Yahudi" karakterine vurgu yapan modern döneme değin, yazılı edebiyatta da etkisini sürdürmüştür. Buna göre efsanevi kötü Yahudi tiplemesinin modern edebiyatta yer alan olumsuz Yahudi konusu ve imajları üzerindeki etkisi açıkça görülmektedir. Batı edebiyatının genelini göz önünde bulunduracak şekilde, standart bir Yahudi tipinden bahsetmek mümkün olmasa da Shakespeare, Marlow, Schiller ve Dickens gibi Alman ve İngiliz edebiyatının meşhur isimlerinin eserleri üzerinden zor da olsa bir çıkarım yapılabilir. Olumsuz nitelikleriyle benzerlik arz eden bu Yahudi tiplerinin yaratılma sürecinde yazarların tarihsel, sosyal ve politik bağlamlardan bağımsız olmadığı çok açıktır. Bu bağlamda çalışma, incelenen eserlerin oluştukları dönemin koşullarını dikkate alan tarihsel bir yöntemle edebiyata yansıyan Yahudi karakterini incelemeyi amaçlamaktadır.