Farklı Gama Radyasyon Dozu Uygulamalarının M2 Generasyonunda Bazı Tarımsal Özellikler Üzerine Mutagenik Etkilerinin Belirlenmesi

Abstract

Özet: Bu çalışma, Tarm-92 iki sıralı arpa çeşidi tohumlarına uygulanan farklı dozlarda gama ışınının (200, 300, 400 ve 500 Gy) M2 bitkilerinde bazı tarımsal özellikler üzerine etkilerini belirlemek amacıyla yapılmıştır. Araştırma Isparta koşullarında 2016-2017 vejetasyon döneminde yürütülmüştür. Araştırmada kontrol (ışın uygulanmamış), 200, 200 A, 300, 300 A, 400, 400 A, 400 A (Ç.B.) 500 ve 500 A gray dozları olmak üzere toplam 10 parsel yer almıştır. Parsellere dekara 10 kg/da azot ve 6 kg/da fosfor (P2O5) hesabıyla gübre uygulanmıştır. Araştırmada gama ışınlarının bitki boyu, başak uzunluğu, başakta tane sayısı ve başakta tane ağırlığı üzerine etkileri incelenmiştir. Araştırma sonucunda; ortalama bitki boyu kontrolde 72.10 cm, M2 generasyonunda 55.19-70.22 cm; başak uzunluğu kontrolde 8.71 cm, M2 generasyonunda 7.43-9.13 cm; başakta tane sayısı kontrolde 23.49 adet, M2 generasyonunda 20.36-23.42 adet, başakta tane ağırlığı kontrolde 2.73 g iken M2 generasyonunda 1.25-2.46 g arasında değişim göstermiştir. İncelenen özelliklerden bitki boyu, başakta tane sayısı, başakta tane ağırlığında kontrol grubuna göre gama radyasyon uygulaması ile genel olarak azalma, başak uzunluğunda artış gözlemlenmiştir. Araştırma sonucunda; 300 ve 400 Gy uygulamalarında incelenen özellikler yönünden daha fazla varyasyonun meydana geldiği belirlenmiştir.

Determination of Some Agricultural Characteristics in Two-Line Barley Genotypes Obtained by Hybridization and Mutation

“…Uygun koşullarda yetiştirilen uzun başak boyuna sahip çeşitlerin ve hatların verimi arttırdığı bildirilmiştir (Öktem & Çölkesen, 2000;Dönmez, 2002). Başak boyu ile ilgili yapılan çalışmalar incelendiğinde, başak uzunluğunun, başakçık sayısını arttırdığı ve verimi etkilediği bildirilmiştir (Korkut vd., 1993;Karakoca & Akgün, 2020). Başak uzunluğuna etkili olan faktörlerin, çevre koşulları, kültürel uygulamalar ve genetik yapı olduğu farklı araştırıcılar tarafından bildirilmiştir (Yüksel vd., 2011;Koç & Akgün, 2018).…”

“…Bu konu ile ilgili incelenen diğer araştırmalarda; farklı ekolojik koşulda yürütülen iki sıralı arpa genotiplerinde başak uzunluğu 6.58-9.11 cm (Sırat & Sezer, 2016), Isparta koşullarında yürütülen çalışmada Tarm-92 iki sıralı arpa çeşidi tohumlarına farklı dozlarda uygulanan gama ışınları (200, 300, 400 ve 500 Gy) uygulamasından elde edilen M2 bitkilerinde ortalama başak boyu 8.71 cm (Karakoca & Akgün, 2020), Erzurum ekolojik koşullarında Tarm-92 arpa çeşidi ve bundan elde edilmiş 32 adet M4 generasyonuna ait mutant hatlarda, başak boyu 7.04-9.33 cm arasında olduğu bildirilmiştir (Kaplan, 2019). Yine iki sıralı tecilli arpa çeşitleri ve melezleme yolu ile elde edilmiş ileri generasyon hatlarında başak uzunluğu 7.53-9.06 cm (Çelik, 2020) ve 5.41-7.03 cm arasında değiştiği bildirilmiştir (Ertuş, 2021).…”

“…Sonuç olarak incelenen diğer araştırmalarda elde edilen veriler, çalışmamızda bildirilen başak uzunluğu değerleri (6.05-7.65 cm) ile benzerlik göstermektedir. G1-5 nolu hatlar seçildiği popülasyonda başak uzunluğu 7.93-9.13 cm arasında değişmiş ve kontrole göre (8.71 cm) farklılık göstermiştir (Karakoca, 2020). Bu çalışmada hem Tarım-92 çeşidinde hem de mutant genotiplerde başak uzunluğu daha kısa bulunmuştur.…”

“…Arpa üretim miktarının arttırılması bu sorunlara çözüm olabilen yeni çeşitlerin elde edilmesi ile mümkün olabilecektir. Yine ülkemizde her bölgeye önerilen yeni çeşitlerin belirlenmesi çalışmaları (Yüksel vd., 2017;Kızılgeçi vd., 2019;Karakoca & Akgün, 2020;Çelik, 2020;Karahan & Akgün, 2021;Kaya & Akçura, 2022) arpa üretiminde ve kalitesinde önemli bir artış sağlanabileceği gibi, ithalatın azaltılması ile ekonomiye de katkı sağlanacaktır.…”