Dwang en depressie; differentiële diagnostiek

Abstract

Samenvatting Veel patie¨nten met een obsessief-compulsieve stoornis (OCS) kennen depressieve verschijnselen. Meestal zijn deze secundair aan de dwang en zal deOCS in eerste instantie het behandeldoel worden. Bij patie¨nten die gebukt gaan onder een depressieve stoornis kan het voorkomen dat dwangverschijnselen zich als een symptoom van deze depressie manifesteren. In dit geval dient behandeling van de depressieve stoornis voorrang te krijgen. Het stellen van een juiste diagnose is van belang daar dit consequenties heeft voor de behandeling. Een zevental richtlijnen wordt besproken die behulpzaam kunnen zijn bij het stellen van een preciezere diagnose. Deze richtlijnen zijn op basis van literatuuronderzoek en praktijkervaring tot stand gekomen. Het belang van deze richtlijnen wordt geı¨llustreerd aan de hand van twee casusbeschrijvingen. InleidingVrijwel alle patie¨nten met dwangsymptomatologie vertonen depressieve verschijnselen. Rasmussen en Tsuang (1986) onderzochten 44 patie¨nten met een obsessiefcompulsieve stoornis (OCS). Hiervan bleek 80 procent somber gestemd en 75 procent van de patie¨nten bleek tegelijk of in het verleden een depressie in engere zin te hebben doorgemaakt. Volgens Rosenberg (1986) was 34 procent van de door hem onderzochte patie¨nten met een OCS behandeld voor depressieve klachten. Rasmussen en Eisen (1992) stelden bij 100 patie¨nten met een OCS vast dat twee derde van hen ooit in hun leven aan een depressie in engere zin hadden geleden. Een derde deel van de patie¨nten bleek een concurrente depressie in engere zin te hebben. Bij de meeste patie¨nten (85%) bleken de depressieve verschijnselen secundair aan de OCS te zijn. Hoewel depressieve verschijnselen een OCS vaak compliceren zijn er ook dwangpatie¨nten die hier niet mee te maken krijgen.Bij het vaststellen van de differentie¨le diagnose gaat het erom of depressieve verschijnselen gezien kunnen worden als behorend tot een depressie in engere zin volgens DSM-IV (APA, 1994). Het stellen van een juiste diagnose is van belang omdat dit verstrekkende gevolgen kan hebben voor de behandeling. Bovendien kan met het stellen van een juiste diagnose een inschatting worden gemaakt van het gevaar op suı¨cide; uit onderzoek is gebleken dat bij een OCS suı¨cides nauwelijks voorkomen (o.a. Kringlen, 1965: 1 suı¨cide bij 91 dwangpatie¨nten; Rosenberg, 1968; geen enkele suı¨cide bij 144 dwangpatie¨nten), terwijl dit bij een depressieve stoornis veelvuldig het geval is. (Zo bleek uit onderzoek van Gittleson (1966c) onder 398 patie¨nten met een ernstige (vitale) depressie dat van de in totaal 110 patie¨nten die een suı¨cidepoging hadden gedaan, 103 patie¨nten geen dwangsymptomen hadden op het moment van de depressie. In totaal had e´e´n op de drie depressieve patie¨nten zonder dwanggedachten een suı¨cidepoging gedaan, tegenover e´e´n op de 18 patie¨nten met dwanggedachten. Gittleson concludeerde hieruit dat