Dea Dardanica: Pre-Roman tribal deity or Roman imperial construct?

Abstract

Apstrakt: Tekst problematizuje tumačenje Dea Dardanica, religijske pojave iz perioda Rimskog carstva, koja je u tradicionalnoj perspektivi shvatana kao vrsta etno-plemenske boginje Dardanije i Dardanaca. Ukazivanjem da su raniji pristupi bili isuviše snažno oslonjeni na koncept etničkog determinizma, u tekstu se skreće pažnja na problematičnost razumevanja Dardanaca/Dardanije kao etno-plemenske celine koja je kontinuirano postojala od ranog gvozdenog do antičkog doba. Upotrebom konstruktivističke teorije identiteta i kritičkog pristupa antičkim literarnim izvorima, shvatanjem antičkih narativa o "varvarima" kao imagološke konstrukcije i razumevanjem rimskog imperijalizma kao "globalne" mreže povezanosti, u tekstu se daju novi zaključci o kolektivnoj identifikaciji Dardanci i karakteru kulta Dea Dardanica. Ključne reči: Dardanija, Dardanci, konstrukcija grupne identifikacije, kult, rimski imperijalizam, Dea Dardanica, nastanak božanstva Uvodne napomene: etnički determinizam kao temeljnik tumačenja (proto)antičke prošlosti * Tekst je nastao kao rezultat rada na projektu Vojvođanski prostor u kontekstu evropske istorije (br. 177002), koji finansira Ministarstvo prosvete, nauke i tehnološkog razvoja Republike Srbije.

Discontinuity of Funerary Rites in Late Praehistory of the Central Balkans

“…U tom smislu naročito je ilustrativan slučaj glasinačkih nekropola koje se tradicionalno smatraju najubedljivijim dokazom kontinuiranog etnokulturnog razvoja na Ilirskom području, a da je pri tome registrovan niz sukcesivnih promena u posmrtnim ritualima u okviru istih tih nekropola (vidi Benac and Čović 1957;Benac 1979;Čović 1976Garašanin 1996, 14). Dakle, ne radi se samo o tome da je upitan teorijski i konceptualni okvir u kojem je kulturno-istorijska arheologija formulisala svoja tumačenja mlađe praistorije (Babić 2010(Babić , 2011Kuzmanović 2011Kuzmanović , 2012Kuzmanović , 2013Kuzmanović and Vranić 2014;Mihajlović 2016;Porčić 2013;Vranić 2011), već i to što podaci prikupljeni prilikom terenskih istraživanja teško mogu da potvrde navodni kontinuitet u načinu sahranjivanja, jer su se pogrebni običaji vremenom evidentno menjali. To što je ovdašnja arheologija prihvatila interpretativni okvir za tumačenje mlađe praistorije po ugledu na istorijsku lingvistiku (zasnovan na pretpostavci o indoevropskoj seobi i procesu kontinuirane etnogeneze) (Kuzmanović 2012;2013) verovatno je, bar jednim delom, uticalo na to da preovlađujući cilj prilikom istraživanja grobova postane dokazivanje kontinuiteta, čak i onda kada promene u arheološkom zapisu svedoče suprotno.…”