De missing link tussen trauma en borderlineproblematiek.

Abstract

Onderzoek maakt duidelijk dat trauma noch een voldoende noch een noodzakelijke voorwaarde is voor het ontstaan van borderlinepathologie. Dit wijst op medie¨rende factoren, die de weerbaarheid tegen of kwetsbaarheid voor trauma beı¨nvloeden. Hechtingstheoretici en hechtingsonderzoekers hebben op dit gebied een belangrijke bijdrage geleverd. Speciale aandacht krijgt het onderzoek naar de intergenerationele transmissie van trauma en de functie van het mentaliserend vermogen in de weerbaarheid tegenover traumatische gebeurtenissen. De specifieke moeilijkheden van de borderlinepatie¨nt kunnen worden begrepen als gevolgen van de defensieve remming van het mentaliseringsvermogen. De therapeutische implicaties van deze theorie worden kort aangeduid. InleidingMeer dan vijf jaar geleden schreef ik voor dit tijdschrift het artikel Borderlinepathologie: posttraumatische stoornis of ontwikkelingsstoornis? (Van Gael, 1996). Hierin beschreef ik twee gangbare etiologische benaderingen van de borderlineproblematiek: de psychodynamische theoriee¨n enerzijds en de benadering vanuit de traumatheorie anderzijds. De kern van mijn betoog was dat die twee benaderingen elkaar in veel opzichten nauwelijks raken. Ik ondernam in die tekst ook een poging om de modellen te integreren. De fundamentele vraag hoe ingrijpende negatieve levenservaringen de structuur van de psyche beı¨nvloeden en hoe van daaruit het ontstaan van borderlineproblematiek kan worden begrepen, bleef echter onbeantwoord.Ook in de voorbije vijf jaar werd verder onderzoek gedaan naar de antecedenten van patie¨nten met borderlineproblematiek. Het lijkt wel of onderzoekers gefascineerd worden door geschiedenissen van misbruik en mishandeling, van verwaarlozing en verlies, en van het leven in gezinnen met ernstig gestoorde ouders. Toch wordt steeds meer duidelijk dat er langs die weg nooit een bevredigend antwoord kan komen op de vraag naar de dynamieken die ten grondslag liggen aan het ontstaan van de borderlinestoornis. Wel worden de problemen en de vragen die door dergelijk onderzoek onopgelost blijven geleidelijk aan duidelijker. Onderzoek naar specifieke traumatische antecedenten leidt altijd tot dezelfde conclusie: je vindt dergelijke trauma's veel bij borderlinepatie¨nten, maar een volledige verklaring bieden ze niet. Er blijft een groep borderlinepatie¨nten die geen van deze trauma's heeft meegemaakt. En omgekeerd, want veel mensen die wel trauma's meemaakten, vertonen geen borderlinepathologie. Ook als er optellingen worden gemaakt, 'traumascores' of indexen voor de ernst van de traumatische voorgeschiedenis worden berekend, komt men tot deze conclusie: trauma -op welke manier ook gemeten en tot welke hoogte de scores of de indexen ook zijn gestegen -is noch een voldoende noch een noodzakelijke voorwaarde voor de ontwikkeling van borderlinepathologie.De problemen waarop men in dergelijk onderzoek stuit, zijn steeds dezelfde: hoe definieer je precies een traumatische gebeurtenis en hoe maak je die meetbaar? En hoe verklaar je vervolgens dat er mensen zijn die...