Antik Rüzgâr Yakalayıcıların Anadolu’daki Örnekleri: Şanlıurfa’nın Badgelleri

Abstract

Antik Rüzgâr Yakalayıcıların Anadolu'daki Örnekleri: Şanlıurfa'nın Badgelleri * Öz Dünyanın farklı bölgelerinde geleneksel yaşam alanlarını aşırı sıcak iklim koşullarından korumak için bazı geleneksel tasarım stratejileri geliştirilmiştir. Mekânsal havalandırma ve soğutma bu stratejilerin başında yer almaktadır. Binlerce yıllık bilgi birikiminin ürünü olan rüzgâr yakalayıcılar, sıcak iklim koşullarına karşı mekânsal havalandırma ve soğutma sağlayan eşsiz bina bileşenleridir. Bu çalışmada amaç, rüzgâr yakalayıcılarını kullanma geleneğine sahip ülkeleri belirlemek, bu bileşenlerin yerel isimleri, biçim ve işlevleri hakkında bilgi vermektir. Ayrıca antik rüzgâr yakalayıcıların Anadolu'daki örnekleri olan Şanlıurfa'nın badgellerinin biçimsel ve işlevsel bakımdan ayrıcalıklı yönlerini belgelemek, diğer coğrafyalardaki örneklerle olan benzerlik ve farklılıklarını göstermek temel amaçlar arasında yer almaktadır.

Şanlıurfa’nın Geleneksel Rüzgâr Yakalayıcıları: Kaybolan Bir Geleneğin Günümüze Kadar Gelen Örnekleri

“…Rüzgâr yakalayıcılar, Orta Doğu'nun neredeyse tamamına, Hindistan'dan Kuzey Afrika'ya kadar çok geniş bir coğrafyaya yayılmıştır; Türkiye, Suriye, Irak, Kuveyt, Suudi Arabistan, Umman, Birleşik Arap Emirlikleri, Katar, Bahreyn, Ürdün, Lübnan, Filistin, Afganistan, Pakistan ve Hindistan [27,28]. Bu ülkelerde farklı isimlerle adlandırılan ve çeşitli formlarda üretilen rüzgâr yakalayıcıları, tüm coğrafyalarda ortak bir işlevsel amaç olan mekânların havalandırılması ve soğutulmasına hizmet etmektedir [29].…”