Afrykatyzacja palatalnego *r' w nazwach miejscowych i terenowych Pomorza Zachodniego

Abstract

W zapisach dawnych słowiańskich nazw miejscowych i terenowych Pomorza Zachodniego afrykatyzację *r' > ř, rz itp. obserwujemy na terenach sąsiadujących z gwarami kaszubsko-słowińskimi na wschód od rzeki Słupia oraz, rzadko, wzdłuż południowo-wschodniej granicy Pomorza. Na terenie niemieckiego Pomorza Przedniego, Meklemburgii i w dawnych słowiańskich gwarach Połabia afrykatyzacja *r' nie nastąpiła. Świadczy to o dawnym zróżnicowaniu dialektów lechickich na zachodnie, bez akomodacji *r' (a także częściowo bez zmian *t', *d' przed samogłoskami rzędu przedniego) oraz wschodnie, które cechowała afrykatyzacja *r' > ř, rz, š/ž (oraz *t' > ć, *d' > ȝ́ ). Brak akomodacji spowodowany był tendencją do utrzymania silniejszej wymowy sonantów. Rezultatem było częściowe stwardnienie systemu konsonantycznego, ograniczenie przegłosu pralechickiego, zachowanie bez metatezy grupy *tărt (typ karva 'krowa'), zlanie kontynuantów *l̥' i *l̥ > oł (typ vołk 'wilk'), zachowanie/zwokalizowanie w zanikłym dialekcie połabskim dawnych jerów słabych (typ blåxă 'pchła'). Stwierdzono liczne analogie do współczesnych gwar bułgarskich i macedońskich.