No abstract

The article presents the results of work on the Polish adaptation of the Death Attitude Profile-Revised by Wong, Reker, and Gesser (1994). The psychometric properties of the Polish version of the tool have been described. The results are consistent with the original version of the questionnaire and confirm that the Polish version of Death Attitude Profile-Revised fulfils the psychometric requirements for psychological tests and, as a result, can be applied in scientific research. The final version of the questionnaire consists of 32 items (including 31 diagnostic ones) that make up five dimensions of attitudes toward death: (a) Fear of Death, (b) Death Avoidance, (c) Neutral Acceptance, (d) Escape Acceptance, and (e) Approach Acceptance. The questionnaire was tested on 1,285 subjects aged 13 to 90 years ( M = 47.27, SD = 18.21). Reliability values (Cronbach's α) for individual scales vary from α = .63 to α = .89. Confirmatory factor analysis was used to evaluate the validity of the questionnaire.

The article outlines the results of academic endeavors to develop a Polish adaptation of Monika Ardelt's Three-Dimensional Wisdom Scale (3D-WS). The results obtained using the Polish version are comparable to those obtained using the original research instrument, which proves that the Polish 3D-WS can be successfully used for research purposes. The Polish adaptation consists of 39 items covering four dimensions: Cognitive, Affective, Self-Awareness, and Empathic. The scale testing procedure involved a research sample consisting of 475 people. The Cronbach's alpha coefficient was .83 for the entire scale and oscillated between .64 and .77 for the subscales. Over the course of the study, it turned out that some subscales of the Polish 3D-WS can be influenced by sociodemographic factors such as age, sex, and education.

Cel pracyWśród predyktorów wypalenia zawodowego wskazuje się na cechy temperamentu. Jednocześnie badacze podkreślają, że znaczenie właściwości temperamentalnych dla wystąpienia syndromu wypalenia u personelu medycznego uzależnione jest od wielu zmiennych pośredniczących, w tym także od sposobów postępowania w sytuacji problemowej. Nadrzędnym celem prezentowych badań było więc zbadanie, czy style radzenia sobie ze stresem pośredniczą w związkach między cechami temperamentalnymi a poszczególnymi komponentami wypalenia zawodowego pielęgniarek psychiatrycznych.MetodaPrzebadano 60 kobiet pracujących w sektorze psychiatrycznej opieki zdrowotnej. W projekcie badawczym zastosowano trzy metody psychologiczne takie, jak: (1) Formalna Charakterystyka Zachowania – Kwestionariusz Temperamentu Strelaua i Zawadzkiego (FCZ-KT); (2) Kwestionariusz Radzenia Sobie w Sytuacjach Stresowych Endlera i Parkera (CISS); (3) Kwestionariusz Wypalenia Zawodowego Maslach (MBI-HSS).WynikiPrzeprowadzone analizy pozwoliły na konfirmację pośredniczącej roli stylu zadaniowego i stylu emocjonalnego w związkach cech temperamentu (żwawości, perseweratywności, reaktywności emocjonalnej wrażliwości sensorycznej, aktywności) z wypaleniem zawodowym. W przypadku stylu unikowego nie ma podstaw do uznania go za mediatora w obszarze analizowanych zależności.WnioskiW pomocy świadczonej pielęgniarkom psychiatrycznym: (1) w większym stopniu należy koncentrować się na wzmacnianiu zadaniowego, aniżeli na uświadamianiu szkodliwości unikowych tendencji w obszarze radzenia sobie; (2) ważne wydaje się kształtowanie umiejętności kreatywnego przeżywania emocji negatywnych ujawniających się w kontakcie z pacjentem.

Cel badań. W artykule zaprezentowano wyniki zrealizowanych przez Autora badań, którymi objęto 315 osób w okresie późnej dorosłości (60–75 lat). Ich głównych celem była identyfikacja osobowościowych predyktorów poczucia własnej godności. Metody. W omawianym projekcie badawczym zastosowano dwie metody psychologiczne takie jak: (1) Kwestionariusz Poczucia Własnej Godności (KPWG-3); (2) Inwentarz Osobowości NEO-FFI. Wyniki. Przeprowadzone analizy ujawniły, że spośród wyróżnionych zmiennych psychologicznych rolę predyktora poczucia godności w okresie późnej dorosłości pełnią Ugodowość, Sumienność oraz Ekstrawertyczność. Wnioski. Otrzymane wyniki mogą stanowić wartościową pomoc dla psychologów czy pracowników socjalnych w zakresie określenia kierunków oddziaływań pomocowych względem osób starszych, których poczucie godności może być zagrożone wskutek ujawniających się wraz z wiekiem negatywnych zmian rozwojowych.

Uwarunkowania satysfakcji z małżeństwa osób w okresie późnej dorosłości. Perspektywa teorii gerotranscendencji Larsa Tornstama-ujęcie wielopoziomowe Psychological Determinants of Marital Satisfaction among Older Couples. Perspective of Lars Tornstam's Theory of Gerotranscendence-Multilevel Modeling Approach abstract. Studies into the determinants of marital satisfaction are today a significant research area in psychology. The investigations conducted so far involve mainly the couples at the stages of early and middle adulthood. Relatively few studies focus on identification of the factors of marital success specific to the late adulthood, on determining the degree of similarity (fit) of spouses in terms of these factors and its impact on marital satisfaction of seniors. The purpose of this article is to identify the subject variables relevant to marital satisfaction of elderly people, both at the level of an individual and a couple. The study involved 120 participants (60 marriages) aged 60-75. We used 9 psychological methods to measure: marital satisfaction (KDM-2), life balance (KBŻ), religiousness (SRSz), styles of coping with stress (CISS), self-esteem (SES), hope for success (KNS), location of health control (MHLC), value system (SWS), valuation crisis (KKW), and emotional intelligence (INTE). The results confirmed the complexity of the construct of marital satisfaction and allowed to identify the key predictors of happiness in marriage at old age.

The goal of the presented research was to investigate if wisdom plays a mediating role in the relationships between meaning in life and the attitude toward death in the period of middle and late adulthood. A study was carried out that included 567 persons aged 40 to 75 years. Three measures were used: Personal Meaning Profile, Three-Dimensional Wisdom Scale, and Death Attitude Profile-Revised. The conducted analyses allowed the authors to confirm the mediating role of wisdom in the relationships between meaning in life and fear of death as well as death avoidance in persons during the period of middle and late adulthood.

SummaryIn terms of adaptation to old age, older people are not homogeneous. It is emphasized in psychological literature that optimal adaptation is most often accompanied by the sustenance and/or increase in satisfaction with life as well as the positive realization of late adulthood development tasks. There are many theories explaining the process of adaptation to old age. One of them, still little understood and developed in the circle of Polish psychologists, is the concept of gerotranscendancy coined by Lars Tornstam. This concept has been enjoying great interest among researchers from Scandinavian countries and is a cognitively valuable and inspirational approach to positive aging. It also allows to reconsider the process of aging as well as the seniors themselves. This article presents the origins of the gerotranscendence theory, its theoretical foundations and main assumptions, as well as its critical analysis (the strengths and weaknesses of theory).Keywords: gerotranscendence, Zen Buddhist metaphor, meta-space paradigm, seniors. StreszczeniePod względem adaptacji do starości osoby starsze nie stanowią jednorodnej grupy. W literaturze psychologicznej podkreśla się, że optymalnemu przystosowaniu towarzyszy najczęściej utrzymanie lub/i wzrost satysfakcji z życia oraz pozytywne rozwiązanie zadań rozwojowych przypadających na okres późnej dorosłości. Na gruncie nauk społecznych funkcjonuje wiele teorii wyjaśniających proces adaptacji do starości. Jedną z nich -wciąż w małym stopniu poznaną i opracowaną w kręgu psychologów polskich -jest koncepcja gerotranscendencji autorstwa Larsa Tornstama. Koncepcja ta cieszy się dużym zainteresowaniem badaczy z kręgu krajów skandynawskich i stanowi poznawczo wartościową i inspirującą koncepcję pozytywnego starzenia się. Pozwala ona bowiem w nowy sposób ująć proces starzenia się i spojrzeć na człowieka starego. Artykuł prezentuje pochodzenie teorii gerotranscendencji, jej teoretyczne podstawy i główne założenia oraz krytyczną analizę (mocne i słabe strony teorii). 420Paweł Brudek Słowa kluczowe: gerotranscendencja, metafora buddysty Zen, metaparadygmat kosmiczny, seniorzy.Uniwersytet w Uppsali -miasta położonego nieopodal Sztokholmu i będące-go dawną stolicą Szwecji -to najstarszy uniwersytet w Skandynawii. Został on utworzony w 1477 r. z inicjatywy ówczesnego prymasa Kościoła katolickiego w Szwecji, abpa Jakoba Ulvssona, i funkcjonuje po dzień dzisiejszy, pozostając jednym z najbardziej znanych uniwersytetów w Europie 1 . Dla gerontologów, socjologów i psychologów, zajmujących się na co dzień naukowym namysłem nad finalnym etapem życia człowieka, kojarzony jest głównie z osobą nieżyjącego już Larsa Tornstama -socjologa, a zarazem autora jednej z teorii adaptacji do starości, określanej w literaturze mianem teorii gerotranscendencji 2 . Teoria ta została sformułowana bez mała 30 lat temu i cieszy się -głównie w krajach skandynawskich, choć nie tylko -dużym zainteresowaniem w środo-wisku gerontologów, zarówno teoretyków, jak i praktyków 3 . Teoria gerotranscendencji coraz c...