Abstract. The article discusses the concept of progressive and degressive proportionality of the distribution of parliamentary seats. In the first part are presented axiological sources of the principles of proportionality and progressive and degressive proportionality and the history of degressively proportional apportionments of seats in the European Parliament. The main part of the article is devoted to the formulation of proposals for strict formal definition of degressive and progressive proportionality, and a description of the method of apportionment of seats in the European Parliament based on the strict definition of degressive proportionality and maintaining maximum compatibility with former apportionments adopted in multilateral negotiations. The last part of the article consists of a discussion of the possibilities of adopting the concept of progressive proportionality in the analysis of the functioning of parliamentary electoral systems.

No abstract

The text supplements the article by S. Linder and contains information about research on the primacy effect in Poland. The subject of J. Raciborski's analyzes were elections to national councils (local government bodies) in 1988 -the last elections before the fall of communism in Poland, elections to the Sejm in 1989 and 1991. T. Żółtak investigated the existence of the primacy effect in the elections to the Senate in 1991-2007. However, the primacy effect in the 2014 regional elections was of greatest political importance. The strength of this effect was measured by J. Flis. Analyzes were also carried out on the effect of a candidate's position on the party semi-open list in proportional elections. However, this is a completely different issue, as in this case the position on the list is related to the actual political weight of the candidate.In Poland, the relationship of the primacy effect with postal elections has never been studied, which results from the marginal importance of the latter, as well as the procedures used in elections, which prevent a separate analysis of the content of votes cast by post and at the polling station.

Pewnego dnia odezwał się syn Saula, Jonatan, do swego giermka: »Chodź, podejdziemy do straży fi listyńskiej, znajd ującej się po stronie przeciwległej «. Ojcu swemu nic o tym nie wspomniał.Saul tymczasem siedział koło granicy Gibea pod drzewem granatu rosnącym obok Migron. Około sześciuset mężów znajdowało się przy nim.Achiasz syn Achituba, brata Ikaboda, syna Pinchasa, syna Helego, kapłana Pańskiego w Szilo, nosił wtedy efod. Lud nie wiedział, że odszedł Jonatan.Między wąwozami, które chciał przejść Jonatan, aby dostać się do straży fi listyńskiej, po jednej i drugiej stronie były urwiska, jedno nazywało się Boses, a drugie Senne.Pierwsze urwisko wznosi się stromo, naprzeciw Mikmas, drugie zaś po stronie południowej naprzeciw Geba.Jonatan powiedział do swego giermka: Chodź, podejdziemy do straży tych nieobrzezańców. Może Pan uczyni coś dla nas, gdyż dla Pana nie stanowi różnicy ocalić przy pomocy wielu czy niewielu.Rzekł na to giermek: »Czyń wszystko, do czego serce cię skłoni. Oto jestem z tobą do twego rozporządzenia«.Jonatan rzekł: »Teraz obydwaj podejdziemy ku tym mężom i pokażemy się im.Gdy odezwą się do nas w ten sposób: Zatrzymajcie się, aż my do was przejdziemy, zatrzymamy się na swoim miejscu i do nich nie pójdziemy.Jeżeli zawołają: Podejdźcie do nas, pójdziemy wtedy, gdyż Pan oddał ich w nasze ręce. To dla nas znak«.Ukazali się więc obaj fi listyńskiej straży. Filistyni powiedzieli: »Oto Hebrajczycy wychodzący z kryjówek, w których się pochowali«.Ludzie ze straży odezwali się do Jonatana i do jego giermka: »Podejdźcie, coś wam powiemy«. Na to rzekł Jonatan do swego giermka: »Pójdź za mną, gdyż Pan oddał ich w ręce Izraela«.

Już w momencie, gdy bierzemy książkę K. Rzążewskiego, W. Słomczyńskiego i K. Życzkowskiego do ręki, możemy poczuć, że mamy do czynienia z dziełem wielkim: waży blisko 1,2 kilograma i ma ponad 400 stron dużego formatu (B5). W tym początku nie należy doszukiwać się złośliwości -jeśli już, to przemawia przeze mnie zazdrość. W czasach, gdy wprawdzie wydać książkę łatwo, ale liczy się przy tym skrupulatnie każdą złotówkę przeznaczoną na prace redakcyjne i druk, rzadko trafi a się na rzecz wydaną tak starannie od strony edytorskiej: w twardej okładce, na wysokiej jakości grubym papierze, z dużą liczbą ilustracji, zarówno "merytorycznych", jak i mających dostarczyć czytelnikowi przy okazji trochę rozrywki, z wysmakowaną typografi ą, szerokimi marginesami itp. (w efekcie książka, choć niewątpliwie obszerna, sprawia wrażenie jeszcze dłuższej, niż jest w rzeczywistości). Walory edytorskie nie ograniczają się do sfery estetyki: gdy dodanie indeksu do książki często traktowane jest jako luksus, ta ma indeksy aż trzy -osobowy, rzeczowy i geografi czny (nie ma natomiast wydzielonej bibliografi i, ale o tym dalej). Na książkę patrzy się z przyjemnością, z przyjemnością się ją czyta -nie tylko redakcja i grafi cy, ale również autorzy dbali o to, by była atrakcyjna. Generalnie -tu już doszukiwanie się złośliwości będzie uzasadnione, ale nie będzie to złośliwość pod adresem autorów -wyraźnie jest to książka która powstała po to, by ją ktoś przeczytał, a nie -tak jak wiele innych ksią-żek -po to, by ktoś ją napisał i wydał.Książka poświęcona jest wyborom i systemom wyborczym, czy szerzej -systemom głosowania. Podtytuł -"Wędrówka przez krainę wyborów" -dosyć dobrze oddaje jej charakter (znów z zastrzeżeniem, że problem "głosowania" wykracza poza problem "wyborów"). Nie mamy do czynienia z systematyczną monografi ą, która według ści-

Gdy kilka miesięcy temu zastanawialiśmy się w redakcji "Decyzji" nad tym, czyje sylwetki powinny zostać zaprezentowane w najbliższych numerach pisma, i ktoś wspomniał nazwisko Kennetha Arrowa, ogarnęło nas pewne zakłopotanie. Rzeczywiście zdumiewające jest, że nikt w redakcji nie pomyślał o tym już o wiele lat wcześniej. Arrow nie tylko był jednym z największych ekonomistów XX wieku, ale także położył fundamenty pod wiele gałęzi współczesnej teorii decyzji. Był wielkim uczonym o bardzo rozległych zainteresowaniach i wszechstronnej wiedzy, zajmował się wieloma zagadnieniami i we wszystkie wniósł znaczący wkład , a w niektóre zupełnie zasadniczy. Był jednym z pierwszych laureatów Nagrody Nobla w dziedzinie nauk ekonomicznych i do dziś pozostaje najmłodszym -otrzymał ją w wieku 51 lat -a niektórzy uważają, że jego dorobek dobrze uzasadniałby zostanie potrójnym noblistą za trzy zupełnie niezależne osiągnięcia naukowe.

Systemy proporcjonalnego podziału mandatów między partie, na podstawie wyników wyborów, a przed wyborami między okręgi wyborcze na podstawie danych demografi cznych, oceniane są zwykle ze względu na zgodność ostatecznych podziałów z kryterium proporcjonalności. W pewnych sytuacjach odejście od prostej proporcjonalności w kierunku proporcjonalności degresywnej lub progresywnej jest jednak celowe i nie powinno być traktowane w kategoriach błędu. Kwestia ta była już analizowana w odniesieniu do degresywnie proporcjonalnego podziału mandatów, przede wszystkim w kontekście podziału mandatów między delegacje narodowe w Parlamencie Europejskim. W tym artykule koncentruję się natomiast na kwestii proporcjonalności progresywnej podziału mandatów między partie i proponuję sposób mierzenia siły progresji podziału. Nową miarę stosuję do opisu systemów wyborczych w krajach europejskich, a także do oceny wpływu wielkości okręgu wyborczego oraz zastosowanej metody podziału proporcjonalnego (metoda d'Hondta lub Sainte--Laguë) na progresję podziału mandatów, a więc na to, na ile dany system przy podziale mandatów premiuje partie duże.

Polska politologia od lat cierpi na te same trudności: brak szerszego odniesienia teoretycznego, a w konsekwencji słabe nawiązanie do nauki światowej oraz koncentracja na studiach przypadku, często sprowadzających się do bezplanowego relacjonowania rzeczywistości. Co prawda omawianą książkę napisał socjolog, ale jest to książka par excellence politologiczna: bardzo gruntownie oparta na teorii politologicznej i najnowszej światowej literaturze, sama lokująca się w głównym nurcie nauki światowej – ilościowych badaniach porównawczych, a ze względu na tematykę i sposób jej ujęcia mogłaby być opublikowana równie dobrze na Zachodzie. Należy mieć tylko nadzieję, że polscy studenci politologii oraz politologowie – badacze skorzystają z okazji, jaką daje im pojawienie się takiej książki na polskim rynku wydawniczym, a nie przeciwnie – przestraszą się wymagań, jakie może ona stawiać czytelnikowi.