No abstract

Otizm Spektrum Bozukluğu (OSB) olan çocuğa kardeş aracılığıyla sunulan müdahalelerin etkililiğini sınayan pekçok araştırmanın yanı sıra 2012 yılına kadar olan araştırmaları inceleyen farklı derleme çalışmaları bulunmaktadır. Ancak alanyazında konuya ilişkin daha güncel sistematik bir derleme çalışmasına rastlanmamaktadır. Bu çalışmanın amacı, OSB olan çocuklara kardeşleri aracılığıyla sunulan müdahalelerin etkisini sınayan çalışmaları demografik, yöntemsel ve bulgu değişkenleri açısından inceleyerek kapsamlı bir betimsel analiz yapmaktır. Belirlenen veri tabanlarında anahtar kelimeler kullanılarak yapılan ilk taramada 166, kaynakçaların gözden geçirilmesi yoluyla sekiz çalışmaya ulaşılarak toplam 174 çalışma ele alınmıştır. Bu çalışmalar, dâhil etme ölçütleri olarak 1977-2018 yılları arasında hakemli dergilerde İngilizce ve Türkçe dillerinden biri ile yayımlanması, tek denekli araştırma modelleri ile desenlenmesi, katılımcılardan en az birinin OSB tanısının olması ve kardeşlerin aktif katılımcı olarak yer alması açısından incelenmiştir ve 16 çalışma araştırma kapsamına alınmıştır. Araştırmanın sonucunda normal gelişim gösteren (NGG) kardeşlerin eğitici olduğu çalışmalarda OSB olan kardeşlerine hedeflenen becerileri başarıyla öğrettikleri bulgusuna ulaşılmıştır. Ancak müdahalelerde kullanılan eğitim paketlerinin benzer ve farklı öğelerden oluştuğu ve öğretim sürelerinin değişkenlik gösterdiği dikkat çekmektedir. Araştırmadan elde edilen bulgular tartışılarak ileri araştırmalara yönelik önerilerde bulunulmaktadır.

Bu çalışmanın amacı, yanlışsız öğretim yöntemlerinden olan ipucunun giderek arttırılmasıyla öğretim (İGA) sunularak otizm spektrum bozukluğu (OSB) olan bireylere sosyal etkileşim ve iletişim becerilerinin öğretildiği araştırmaları demografik özellikler, yöntemsel parametreler ve bulgular açısından betimsel olarak analiz etmektir. Yöntem: Çalışma kapsamında, dört farklı veritabanının (EBSCOhost, ScienceDirect, Jstor ve SAGE) gelişmiş arama motoruna, ilgili anahtar kelimeler yazılarak elektronik taramalar yapılmıştır. Tarama sonucunda 390 çalışmaya ulaşılmıştır. Bu çalışmalar dahil etme ölçütleri olarak (a) OSB olan bireylerle yürütülmesi, (b) ipucunun giderek arttırılmasıyla öğretim yönteminin kullanılması, (c) tek denekli araştırma modellerinden biriyle desenlenmesi, (d) bir sosyal etkileşim ve iletişim becerisinin öğretilmesi, (e) Ocak 2003-Mayıs 2020 yılları arasında yürütülmesi ve (f) Türkçe ve/veya İngilizce dilinde hakemli bir dergide yayımlanması açısından incelenmiştir ve toplamda 35 araştırma, kapsama alınarak analiz edilmiştir. Bulgular: Araştırma sonucunda, farklı yaş grubundaki OSB olan bireylere İGA sunularak sosyal etkileşim ve iletişim becerilerinin öğretilebildiği görülmüştür. Tartışma: Araştırmanın bulguları tartışılarak ileri çalışmalara yönelik önerilerde bulunulmuştur.

ÖZ:Otizm spektrum bozukluğu olan bireylerin tanılanmasında en temel ölçütlerden biri, sosyal etkileşim ve iletişim alanındaki yetersizliklerdir. Sosyal iletişim yetersizlikleri arasında sözel iletişim davranışları olarak sosyal girişim ve sosyal karşılıklılık sorunları öne çıkmaktadır. Alanyazında sözel iletişim becerilerindeki yetersizliklerin üstesinden gelmeye yönelik kanıt temelli uygulamalardan biri olan replik silikleştirme uygulaması etkili olarak kullanılmaktadır. Ancak ülkemizde konuya ilişkin sınırlı sayıda çalışma bulunmakta ve alanda replik silikleştirmenin sınırlı düzeyde kullanıldığı görülmektedir. Bu çalışmanın amacı, sosyal iletişim becerilerinin öğretiminde, replik silikleştirme uygulamasının uzmanlar, öğretmenler ve aileler tarafından yaygın kullanımını sağlamak ve ileri araştırma sayısını arttırmaya yönelik araştırmacıları teşvik etmek için bu uygulamayı hem araştırma hem de uygulama açısından ele almaktır. Çalışmanın sonunda replik silikleştirme uygulamasının temel öğelerine ve uygulamasına ilişkin açıklamalar ışığında çeşitli önerilerde bulunulmaktadır.