Πηγές Διαμόρφωσης Των Πεποιθήσεων Αυτοαποτελεσματικότητας Εκπαιδευομένων Και Στελεχών Επαγγελματικής Συμβουλευτικής

Abstract

Το έργο των επαγγελματικών συμβούλων, σε εποχή κοινωνικο-οικονομικής μεταβλητότητας και αστάθειας στον κόσμο της εργασίας, γίνεται ιδιαίτερα απαιτητικό και μπορεί να εκτείνεται από την ενδυνάμωση ψυχοκοινωνικών πηγών (Σιδηροπούλου-Δημακάκου, Αργυροπούλου, Δρόσος, Καλίρης, & Μικεδάκη, 2014), έως και την υλοποίηση θεραπευτικών παρεμβάσεων για προσωπικά προβλήματα που αλληλεπιδρούν με την επαγγελματική ανάπτυξη (McIlveen, 2015). Επομένως, για να ανταποκρίνονται οι σύμβουλοι στους πολύπλοκους ρόλους και αρμοδιότητές τους με επιτυχία, χρειάζεται να αποκτούν διαρκώς νέες γνώσεις, ειδικές δεξιότητες, όπως επίσης, να διαθέτουν κατάλληλες πεποιθήσεις αυτοαποτελεσματικότητας σχετικά με τις συμβουλευτικές παρεμβάσεις (Καλίρης, Σιδηροπούλου-Δημακάκου, Αργυροπούλου, & Φακιολάς, 2013).Η παρούσα διδακτορική έρευνα στηρίχθηκε στο πλαίσιο της κοινωνιογνωστικής θεωρίας (Bandura, 1997, 2012) και ειδικότερα, στην προσέγγιση σχετικά με τις πηγές πληροφόρησης που διαμορφώνουν τις πεποιθήσεις αυτοαποτελεσματικότητας. Kεντρικός στόχος της έρευνας ήταν η βαθύτερη κατανόηση των πιθανών πηγών-παραγόντων στους οποίους βασίζονται οι επαγγελματικοί σύμβουλοι για να δομήσουν αίσθηση εμπιστοσύνης στις ικανότητές τους. Το τελευταίο χαρακτηριστικό είναι ιδιαίτερα σημαντικό καθώς συνδέεται με την κινητοποίηση και στην αποτελεσματικότητα των συμβούλων (Gilliam, 2012. Wan Jaafar, Mohamed, Bakar, & Ahmad Tarmizi, 2009).Χρησιμοποιήθηκε διερευνητικός ακολουθιακός σχεδιασμός (sequential exploratory design, Creswell, 2009) με δύο κύριες φάσεις. Το περιεχόμενο των θεμάτων, των κωδικών και των αποσπασμάτων λόγου που προήλθαν από την πρώτη ποιοτική (qualitative) φάση καθώς και η σχετική θεωρία, συνδυάστηκαν για να κατασκευαστεί μια νέα Κλίμακα αξιολόγησης των Πηγών Αυτοαποτελεσματικότητας στην Επαγγελματική Συμβουλευτική (ΚΠΑΕΣ). Σε πιλοτική έρευνα (Ν=118) βρέθηκε ότι η ΚΠΑΕΣ διαθέτει ικανοποιητικούς δείκτες αξιοπιστίας και την αναμενόμενη δομή. Mε βάση στατιστικά και εννοιολογικά κριτήρια διατηρήθηκαν 56 ερωτήματα. Στη δεύτερη ποσοτικότροπη (quantitative) φάση, μετά από επανέλεγχο αφαιρέθηκαν εκ νέου ορισμένα εξ αυτών και έτσι, η τελική μορφή αποτελείται από 34 ερωτήματα. Η ΚΠΑΕΣ συνδυάστηκε με την ελληνική τροποποιημένη μορφή της Κλίμακας Αυτοαποτελεσματικότητας στην Επαγγελματική Συμβουλευτική (Ο’Brien, Heppner, Flores, & Bikos, 1997), την Kλίμακα Kύριων Aυτοαξιολογήσεων (Judge, Erez, Bono, & Thoresen, 2003) και αυτοσχέδιο ερωτηματολόγιο ατομικών-δημογραφικών χαρακτηριστικών, που χορηγήθηκαν τόσο σε στελέχη (Ν=219) όσο και σε μεταπτυχιακούς φοιτητές επαγγελματικής συμβουλευτικής και προσανατολισμού (Ν=31).Τα αποτελέσματα επιβεβαίωσαν εμπειρικά, σε μεγάλο βαθμό, τις θεωρητικές θέσεις σχετικά με τις θεμελιώδεις πηγές πληροφόρησης που διαμορφώνουν την αυτοαποτελεσματικότητα (Bandura, 1997, 2005, 2012). Συγκεκριμένα, βρέθηκε ότι,οι σύμβουλοι τείνουν να βασίζονται σε μεγαλύτερο βαθμό στην «προηγούμενη συναφή εμπειρία» συγκριτικά με τους εκπαιδευόμενους, ενώ οι εκπαιδευόμενοι, βασίζονταν περισσότερο, συγκριτικά με τους συμβούλους, στις εμπειρίες «καθοδήγησης και εποπτείας» και στην «επιβεβαίωση μέσω της ανατροφοδότησης από συναδέλφους». Τα αποτελέσματα ανάλυσης προφίλ επαναλαμβανόμενων μετρήσεων (profile analysis with repeated measures) έδειξαν ότι τα μοτίβα των βαθμολογιών που σημείωσαν οι σύμβουλοι και οι εκπαιδευόμενοι στις πηγές διαμόρφωσης των πεποιθήσεων αυτοαποτελεσματικότητας διαφέρουν σημαντικά μεταξύ τους και δεν κινούνται με παράλληλο τρόπο. Ωστόσο, και οι δύο ομάδες συμμετεχόντων σημείωσαν υψηλές βαθμολογίες (άνω του 3,50) σε διαστάσεις που σχετίζονταν με την αποκτηθείσα εμπειρία, την εκπαίδευση, τις επαναλαμβανόμενες επιτυχίες και την ανατροφοδότηση από τους πελάτες. Οι διαστάσεις αυτές συνδέονταν θετικά με την αυτοαποτελεσματικότητα και στα δύο δείγματα. Τέλος, ανάλυση πολλαπλής παλινδρόμησης έδειξε ότι η πολλαπλή συσχέτιση της «διάρκειας προϋπηρεσίας», των «κύριων αυτοαξιολογήσεων/θετικής αυτοαντίληψης» και της «συνεχούς κατάρτισης σε νέες μεθόδους, προσεγγίσεις και τεχνικές» εξηγεί το 34% της διασποράς των τιμών αυτοαποτελεσματικότητας στην επαγγελματική συμβουλευτική. Τα ευρήματα συζητούνται υπό το πρίσμα της σημασίας τους για την αποτελεσματικότητα του συμβουλευτικού έργου, την αυτοαξιολόγηση και το σχεδιασμό προγραμμάτων κατάρτισης των επαγγελματικών συμβούλων.