Η Έννοια Και Ο Ορισμός Του Φαινομένου Του Κυβερνοπολέμου Μέσα Από Μια Ανάλυση Των Πληροφοριών Των Ψηφιακών Μέσων Ενημέρωσης

Abstract

Ο πρωταρχικός σκοπός, ο οποίος τέθηκε στην εκπόνηση της παρούσας διδακτορικής διατριβής, είναι η συμβολή της στην κατανόηση του επικαλούμενου κυβερνο-πολεμικού φαινομένου. Ειδικότερα, πρόκειται για μια προσπάθεια διαφώτισης του φαινομένου, με έναν πιο σφαιρικό από τον συνήθη μονοσήμαντο τρόπο που εφαρμόζεται διεθνώς. Ως εκ τούτου, δεν ακολουθήθηκαν αποκλειστικά στρατιωτικές ή τεχνοκρατικές αφετηρίες∙ τέτοια έργα εξάλλου, στη διεθνή βιβλιογραφία υπάρχουν ήδη πολλά. Αντιθέτως, οδηγό αποτέλεσε μια γενικότερη «διεπιστημονική θέαση», η οποία πάντως, συγκροτήθηκε κυρίως από μια κοινωνιοψυχολογική προσέγγιση.Το πρώτο γνώρισμα που διακρίθηκε σε αυτό το φαινόμενο, ήταν η ανωνυμία εκείνου που διεξάγει την επίθεση. Εφόσον λοιπόν, σε κάθε πόλεμο έχουμε επιτιθέμενους και αμυνόμενους, πηγή εδώ θα μπορούσαν να συνιστούν μόνο οι δεύτεροι. Αυτοί όμως, κρίνουν τα περισσότερα σχετικά στοιχεία, ως ευαίσθητα για την εθνική ασφάλεια και άρα, δεν μπορούν να τα δημοσιεύσουν. Ελλείψει συνεπώς πρωτογενούς πηγής, διερευνήθηκαν δηλώσεις, ανακοινώσεις και επί τω πλείστον περιγραφές για τα γεγονότα, τα οποία επικράτησε στον λεγόμενο δυτικό κόσμο να τιτλοφορούνται «κυβερνοπόλεμος» (cyberwar). Πιο συγκεκριμένα, πηγή αποτέλεσε η επιλογή δύο διεθνώς αναγνωρισμένων ειδησεογραφικών πρακτορείων (BBC & CNN). Από αυτά συλλέχθηκαν όλα τα διαθέσιμα, συναφή με το φαινόμενο, κείμενα (σύνολο 105 – από το 1999 ως το 2011). Στόχος ήταν να επιτευχθεί μια θεματική κατηγοριοποίηση των εννοιών, οι οποίες προσδίδονται στον κυβερνοπόλεμο. Για αυτό το λόγο, επιλέχθηκε η Μέθοδος Ανάλυσης Περιεχομένου και δη, στη σημασιολογική της εφαρμογή. Αυτό σημαίνει ότι, αφού μελετηθούν όλα τα κείμενα, διαχωρίζονται οι φράσεις και παράγραφοι που περιέχουν τις ζητούμενες αναφορές στο φαινόμενο (τελικά ανήλθαν σε 315 μονάδες). Για να ταξινομηθούν αυτές, ορίστηκε ένα ψυχοκοινωνικό -όπως το ονομάσαμε- κριτήριο. Σύμφωνα με αυτό, τα γεγονότα μπορούν να διακριθούν, από τη διάχυσή τους ή μη στην κοινωνία, τη συμμετοχή ή όχι των πολιτών, καθώς και το βαθμό τεχνολογικής τους έντασης. Έτσι, προέκυψαν οι εξής τέσσερις κατηγορίες:•Διείσδυσης (penetration) – Κλειστή κοινωνικά και Τεχνολογικής έντασης•Υποδομών (infrastructures) – Ανοικτή κοινωνικά και Τεχνολογικής έντασης•Λογοκρισίας (censorship) – Κλειστή κοινωνικά και Ανθρώπινης έντασης•Προπαγάνδας (propaganda) – Ανοικτή κοινωνικά και Ανθρώπινης έντασηςΤέλος, παρατέθηκαν τα «ιστορικά» περιστατικά που παρατηρήθηκαν ανά κατηγορία.Στο επόμενο τμήμα της εργασίας, επιχειρήθηκε ο εντοπισμός του θεωρητικού πυρήνα προέλευσης των παραπάνω κατηγοριών. Αυτό το εγχείρημα διαχωρίστηκε σε δύο μέρη. Στο πρώτο, αναφέρθηκαν οι κλασσικές ερμηνείες του πολεμικού φαινομένου, καταλήγωντας στη σύγχρονη συζήτηση των κοινωνικών επιστημόνων. Βάσει της τελευταίας, έγινε μια ιστορική διερεύνηση της τριαδικής συσχέτισης, η οποία συνίσταται από (i) την εννοιολογική οροθέτηση του κράτους, (ii) τον τρόπο που οι ηγεσίες του αντιμετωπίζουν διαχρονικά τον πόλεμο και (iii) πώς η διεξαγωγή του τελευταίου επιδρά στην κοινωνία. Οπότε, προέκυψε μια εξήγηση της εμφάνισης καταρχάς, του πληροφοριακού πολέμου, κατόπιν του πληροφορικού και τέλος του κυβερνοπολέμου, για τον οποίο παρουσιάστηκαν οι πιο «αντιπροσωπευτικές» πρώτες επιστημονικές μελέτες. Για να καλυφτεί αυτό το θέμα σφαιρικά, από το πιο θεωρητικό του (φιλοσοφία πολέμου) ως το πιο πρακτικό του φάσμα, αντί επιλόγου, συνοψίστηκε και ο τρόπος λειτουργίας των πρωτοπόρων αρμόδιων υπηρεσιών στη Δύση (ΝΑΤΟ και ΗΠΑ), κλείνοντας με μια έμφαση στην ελληνική περίπτωση. Στο δεύτερο μέρος, πραγματοποιήθηκε μια εμβάθυνση στην έννοια του κυβερνοχώρου. Μέσα από τις διαδρομές της θεωρητικής και πρακτικής του κατανόησης, αποτολμήθηκε η διαμόρφωση ενός αλγορίθμου δυνητικής του ανάγνωσης. Με τη χρήση του, αναδείχθηκαν τρεις εκφάνσεις της έννοιας -μια κοινωνική, μια τεχνική και μια φαντασιακή-, οι οποίες ενυπάρχουν σε κάθε φάση του κυβερνοχώρου. Στη συνέχεια, εξετάστηκε η πορεία του μέχρι σήμερα, σε τέσσερις χρονικές περιόδους (φάσεις). Μετά, ερευνήθηκε η σύνδεση αυτών των φάσεων, με τις κατηγορίες των νοημάτων που προσδίδονται στον κυβερνοπόλεμο, όπως έχουν διαγνωθεί στο πρώτο τμήμα. Η απάντηση ήταν καταφατική. Αν, για παράδειγμα, στον κυβερνοχώρο αναγνωρίζεται μόνο το επιφανειακό, τεχνολογικό του περίβλημα, αγνοώντας τις κοινωνικές του προεκτάσεις, τότε ο κυβερνοπόλεμος δεν θα διαφέρει από τον πληροφορικό πόλεμο, ο οποίος εμπλέκει επιθέσεις μόνο σε δίκτυα υπολογιστικών συστημάτων (Computer Networks Attacks).Η εργασία ολοκληρώνεται με μια πρόταση για την θεραπεία της σύγχυσης η οποία επικρατεί στην ορολογία των θεμάτων κυβερνοασφάλειας. Σύμφωνα με την προηγούμενη ανάλυση, λαμβάνονται υπόψη ως βασικά υποκείμενα οι πολίτες, το κράτος και η ηγεσία. Έτσι, στον επίλογο αποσαφηνίζονται οι όροι «έγκλημα» (μεταξύ πολιτών) και «πόλεμος» (μεταξύ κρατών) δια του κυβερνοχώρου, όπου αντίστοιχα αποτελούν αρμοδιότητα της αστυνομίας και του στρατού. Εν κατακλείδι, προτείνεται η εισαγωγή του όρου «κυβερνοέλεγχος», για τις άδηλες καταχρήσεις της εξουσίας.