Związek wyników egzaminu maturalnego z pochodzeniem społecznym i regułami merytokracji

Abstract

Przedmiotem tego artykułu są nierówności edukacyjne. Opierając się na badaniach ogólnopolskich, przeprowadzonych na zbiorowości uczniów urodzonych w latach 1992 i 1993, analizuję zależności między osiąg-nięciami edukacyjnymi a statusem rodziny i zdolnościami jednostek. Wskaźnikiem osiągnięć edukacyjnych są wyniki egzaminu maturalnego. Z przedstawionej analizy wynika, że pochodzenie z klas wyższych daje uczniom więcej szans awansu edukacyjnego w porównaniu z pochodzeniem z klas niższych, co można traktować jako świadectwo odtwarzania się barier społecznych. Równocześnie poziom zdolności znacznie silniej różnicuje oceny maturalne niż pochodzenie społeczne, co świadczyłoby o większej roli merytokracji niż dziedziczenia pozycji rodziców. Okazuje się również, że oceny maturalne są związane ze zróżnicowaniem szkół średnich pod względem jakości kształcenia. Nauka w szkołach charakteryzujących się wyższą efektywnoś-cią kształcenia zwiększa prawdopodobieństwo uzyskania lepszego wyniku egzaminacyjnego, niezależnie od pochodzenia społecznego i poziomu zdolności.Słowa kluczowe: nierówności; egzamin maturalny; cechy kognitywne; jakość szkoły; pochodzenie społeczne. Edukacja 2017, 3(142) Przedmiotem mojej analizy są nierów-ności kształtujące się na bazie wyników egzaminu maturalnego. Oceny uzyskiwane na maturze stały się podstawowym kryterium selekcji przy przechodzeniu ze szkoły średniej na studia. Można założyć, że jest to punkt zwrotny w biografii życiowej, który rzutuje na poziom wykształcenia, uzyskiwanie pracy i możliwości awansu zawodowego. Celem tego artykułu jest ustalenie, w jakim stopniu wyniki egzaminu maturalnego zależą od pochodzenia społecznego, a w jakim są one pochodną osobistych osiąg-nięć związanych z indywidualnymi zdolnościami ucznia, które mogą neutralizować N ajczęściej stosowanym wskaźni-kiem nierówności edukacyjnych jest wpływ pozycji rodziców na przechodzenie dzieci do szkół średnich i wyższych. We wszystkich krajach pochodzenie z klas niższych daje stosunkowo mniej szans przejścia w porównaniu z osobami pochodzącymi z kategorii uprzywilejowanych. Czynnikiem wzmacniającym te nierówności jest uzyskiwanie wyższych ocen na egzaminach szkolnych przez uczniów pochodzących z rodzin o wyższym statusie społecznym (Marks, 2014;Smith i Naylor, 2001; Yorke i Longden, 2008)., 70-82 doi: 10.24131/3724.

Studia Socjologiczne

“…Pojęcie klasy średniej odniosło spektakularny dyskursywny sukces, opuszczając mury akademii i unosząc się nad siedzibami partii politycznych, urnami wyborczymi czy domkami na przedmieściach. Na temat kryzysu klasy średniej powstają obszerne raporty światowych organizacji (OECD 2019), klasa średnia staje się kluczem do uchwycenia dynamiki społecznej (CBOS 2020; Kukołowicz 2019) i narzędziem zdobywania poparcia politycznego, pojawiając się w inicjatywach takich jak program 500+ czy "Polski ład", jeśli odczytywać je w kontekście klasowym (Karwacki, Szlendak 2020;Domański 2021;Kocejko 2021). Silna klasa średnia traktowana jest jako stabilizator systemu politycznego i koło zamachowe wzrostu gospodarczego (Nissanov 2017;Nunn, Tepe-Belfrage 2017;OECD 2019;Vaughan-Whitehead, Vazquez-Alvarez, Maître 2016).…”