Zapisy ustawy o mniejszościach narodowych i etnicznych oraz o języku regionalnym a oczekiwania Ślązaków - dyskusja panelowa zapis z wprowadzeniem

Abstract

Uwagi w prow adzające U podstaw zjawisk separatystycznych z przełomu XIX i XX wieku na Górnym Śląsku leży his toria tego regionu, który do połowy XIX wieku charakteryzowała peryferyjność w stosunku do głównych procesów modernistycznych, którym podlegały narody zabiegające o przychylność (głosy) Górnoślązaków. Występowały więc wielowiekowe związki ludności tego regionu po czątkowo z Królestwem Polskim, Królestwem Czeskim, następnie z Habsburgami, a od połowy XVIII wieku z Królestwem Pruskim oraz okres rozwoju kapitalizmu, kiedy to w efekcie napływu niemieckich przedsiębiorców, kadry administracyjnej i masowych przemieszczeń się ludności śląskiej z terenów wiejskich do rozwijających się miast górnośląskich i doświadczanie najczęściej awansu cywilizacyjnego i znajdowanie się pod silnym wpływem niemieckiego etosu kulturowego. Wpływało to na zmianę przede wszystkim identyfikacji kulturowej Górnoślązaków, gdyż do połowy XIX wieku trudno było mówić o świadomości narodowej ludności wiejskiej w Europie w ogóle, a we wschodniej części kontynentu, zorganizowanego w cztery wielokulturowe byty po lityczne w szczególe. Z jednej strony występujące wcześniej zjawisko symbiozy różnych rzeczy wistości kulturowych, z którym mieliśmy do czynienia na Górnym Śląsku z umocnieniem poczu cia swojej odrębności w konfrontacji z "obcymi". Z drugiej strony, konfrontacja ta w przypadku przybyszów z terenów zacofanych kulturowo i cywilizacyjnie (Galicja, Królestwo Kongresowe) pozwalała wykształcić u Górnoślązaków poczucie wyższości w stosunku ludności, która choć posługiwała się takim samym (podobnym) językiem, to kulturowo od nich się różniła. To uświada mianie sobie odmienności początkowo rodziło dystans, by wraz ze wzrostem liczby napływa jących, co zagrażało miejscom i warunkom pracy, przerodzić się we wrogość ujawniającą się przy różnych okazjach. Z całą mocą należy podkreślić, że wielowiekowe oderwanie tej ludności, niewątpliwie słowiańskiego pochodzenia, od procesów modernizacyjnych, którym podlegał pol ski etos kulturowy, zwłaszcza, że od końca XVIII wieku również on musiał zabiegać o przetrwa nie, wpłynęło na postrzeganie polskiej oferty kulturowej jako relatywnie najbardziej odległej od dotychczasowych doświadczeń Górnoślązaków. Odległej w stosunku głównie do oferty niemiec kiej i w nieco mniejszym stopniu w stosunku do oferty czeskiej. O wyniku rywalizacji między ofertą polską i niemiecką miała, i jak się okazuje nadal ma, zadecydować ludność labilna narodo wościowo. W efekcie procesy, które ujawniły się na przełomie XIX i XX wieku, rozwijały się przez cały okres dwudziestolecia międzywojennego, wystąpiły ponownie na przełomie XX i XXI wieku. Mowa tu o pojawieniu się stanu pośredniego między opcją polską i niemiecką na Górnym Śląsku, a mianowicie opcji śląskiej jako bytu samego w sobie, której najbardziej spektakularnym przejawem jest artykułowanie stwierdzenia "to my jesteśmy u siebie".