XIII. Yüzyıl Anadolu Taçkapıları’nda Kullanılan Madalyon ve Kabaralar

Abstract

ÖzAnadolu Selçukluları, Bizans, İran ve Arap uluslarının sanat anlayışları ile birlikte kendilerininkini birleştirerek ortaya zengin ve kollektif bir bezeme sanatı ortaya koymuşlardır. XI. yüzyıl ortalarından XIII. yüzyıl sonuna kadar süren bu kollektif üslup devresi, toplumun sanat anlayışında da kendisini belli eder. Bu ortak etkileşim sürecinde Anadolu'da Anadolu Selçuklu medeniyeti çok sayıdaki mimari yapısı ve bezeme unsurları ile varlığını günümüzde de sürdürmektedirler. XIII. yüzyıl Anadolu Selçuklu dönemi mimari kompozisyonlarda genel olarak müstakil ya da birbirinin devamı şeklinde olan tezyinat unsurları kullanılmıştır. Bu tezyini unsurlardan olan gülbezek, madalyon (rozet) ve kabaralar form ve barındırdıkları sembolik anlamlar bakımından oldukça önemlidirler. Çoğunlukla dairesel formda oluşmuş madalyon ve kabaralar genel kompozisyon içinde bağımsız tezyini unsurlar olarak göze çarpmaktadır. XIII. yüzyıl Anadolu Selçuklu dönemi mimari yapıların farklı unsurlarında kullanılsalar da, en yoğun görüldükleri yer taçkapılardır. Dönemin genel süsleme özelliklerini yansıtan madalyon ve kabaralar çoğunlukla rumi motifi ve geometrik desenler ile bezenmiş olsalarda az sayıda örnekte figürlü ve yazılı olarak bezenmiş biçimde karşımıza çıkmaktadırlar.