Weerbaar tegen geweld door aandacht voor gender

Abstract

Meer dan een halve eeuw geleden kwam de term 'gender' in de sociaal wetenschappen op. Met het begrip 'gender' wilde men aantonen dat wat we mannelijk of vrouwelijk vinden mede bepaald wordt door sociale patronen en verwachtingen. Maatschappelijke verwachtingen met betrekking tot (delinquent) gedrag leiden tot stereotiepe voorstellingen. Bepaald gedrag wordt bijvoorbeeld van vrouwen wel en van mannen niet verwacht en geaccepteerd. Gender doelt niet alleen op gedrags-maar ook op identiteitsaspecten van mensen. Gender is namelijk niet op biologische verschillen gebaseerd en geen statisch concept, omdat mensen voortdurend en actief gestalte geven aan hun gender: 'Ideeën en opvattingen over "hoe het hoort" worden voortdurend getoetst. Uit reacties van anderen wordt mensen immers duidelijk of ze zich daadwerkelijk gedragen conform de sociaal geaccepteerde verwachtingen met betrekkingen tot hoe mannen en vrouwen zich gedragen. Bij afwijkingen van dit verwachtingspatroon kan gedrag worden bijgesteld met als gevolg dat een bepaalde norm wordt bevestigd. Het schenden van die norm kan weer leiden tot aanpassingen. Op die manier wordt gender "gedaan".' 1 De term 'gender' heeft ook ingang gevonden in politiek en beleid. Zo hebben de Verenigde Naties in 1995 op de vierde World Conference on Women het begrip 'gender mainstreaming' geïntroduceerd, en hanteert bijvoorbeeld de Europese Unie sinds 2004 dit als uitgangspunt voor haar beleid. Het gaat hier om mainstreaming a gender perspective in all policies and programs door de effecten van beleid voor vrouwen respectievelijk mannen te analyseren voordat beslissingen worden genomen. 2 Een hiermee verbonden veronderstelling is dat beleid geba-* Dr. Martina Althoff is universitair hoofddocent bij de vakgroep Strafrecht en Criminologie aan de Rijksuniversiteit Groningen. Prof. dr. Janine Janssen is hoofd onderzoek van het Landelijk Expertise Centrum Eer Gerelateerd Geweld van de Nationale Politie, lector Veiligheid in Afhankelijkheidsrelaties aan Avans Hogeschool, bijzonder hoogleraar Rechtsantropologie aan de Open Universiteit en tevens voorzitter van de redactie van PROCES. Dr. Anne-Marie Slotboom is universitair hoofddocent bij de vakgroep Strafrecht en Criminologie aan de Vrije Universiteit. 1 M. Althoff & J. Janssen, 'Wat heeft het allemaal om het lijf? Over het belang van het begrip gender',