Wat wetenschappelijk onderzoek ons leert over de fraude-detectievaardigheid van de controlerend accountant

Abstract

In de publieke opinie wordt de zorg geuit of de accountant zijn verantwoordelijkheid met betrekking tot fraude tijdens de jaarrekeningcontrole wel waar kan maken. Die zorg kan terecht zijn (prestatiekloof) dan wel gebaseerd zijn op verkeerde verwachtingen wat van de accountant kan en mag worden verwacht (verwachtingskloof en evaluatiekloof). Fraude ontdekken is niet eenvoudig, blijkend uit de vaststelling dat bij fraudegevallen vaak duidelijk wordt dat de accountant tijdens de jaarrekeningcontrole de fraude niet heeft vastgesteld. Op basis van een review van wetenschappelijk onderzoek op het gebied van fraudedetectie door de controlerend accountant dragen wij praktijkgeoriënteerde suggesties aan, die de fraudedetectie door de controlerend accountant kan verbeteren en tevens de publieke opinie kan funderen. Het gebruik van standaardcontroleprogramma’s, checklists en heel specifieke documentatie blijkt averechts te werken. Daarentegen blijkt het toepassen van principes uit de mental accounting theory, het uitvoeren van een constructieve brainstormsessie en het variëren van de aard van de controlewerkzaamheden de fraude detectievaardigheid wel te verbeteren. Daarnaast bespreken wij de toegevoegde waarde van de inzet van forensische accountants tijdens de jaarrekeningcontrole, alsmede van welke forensische vaardigheden of eigenschappen controlerend accountants kunnen leren.

De eigen perceptie van accountants ten aanzien van fraude: (on)bewust (on)bekwaam?

“…In het maatschappelijk debat staat de discussie centraal of de accountant wel voldoende aandacht besteedt aan fraude(risico's) tijdens de controle dan wel of hij beschikt over de vaardigheden om fraude te ontdekken. Verwey and Bosman (2019) concludeerden op basis van wetenschappelijk onderzoek dat de fraudedetectie door de accountant te wensen overlaat. De CTA wijst in haar eindrapport 'Vertrouwen op controle' (CTA 2020) op de kloof die bestaat tussen wat de samenleving verwacht van de wettelijke accountantscontrole en dat wat accountants thans (kunnen en moeten) leveren.…”