Bu çalışmada iki seyyahın gözlemleri çerçevesinde Muş'un 19. yüzyıl tarihi değerlendirilecektir. İlki Amerikan Misyoner Horatio Southgate'tir. İkincisi ise Keldani kökenli İngiltere vatandaşı Hormuzd Rassamdır. Çalışmanın örneklemini oluşturan eserlerin önemi sırasıyla Tanzimat'ın Muş'ta uygulanmasından öncesi ve sonrasına denk gelmeleridir. Zira Southgate 1837'de, Rassam ise 1877'de Muş'a gitmiştir. Böylece iki farklı dönem üzerinden Muş'un geçirmiş olduğu değişim ve dönüşümler tespit edilerek bunların karşılaştırması yapılabilecektir. Tanzimat'ın kent kalkınmasına dair planlamasının 19. yüzyılın son çeyreğine gelindiğinde Muş'a ne ölçüde yansıdığı, toplumsal ve ekonomik şartların hangi yönde evrildiği çalışmanın cevap arayacağı sorulardandır.