Sun Breaker in the Architectural Practice and its Reflection in Turkey

Abstract

Bu çalışma güneş kırıcı öğenin dünyadaki farklı terminolojik karşılıklarını ele alarak başlar ve öğenin dünya genelinde sıklıkla kullanıldığını ortaya koyar. Bu süreçte güneş kırıcı öğenin uluslararası bağlamdaki karşılıkları farklı coğrafyalardan verilen örnekler aracılığıyla incelenir. Ardından bu öğenin Türkiye mimarlık pratiğindeki yansımaları ele alınır. Çalışmada uluslararası bağlam ve Türkiye çerçevesi kronolojik bir anlatı aracılığıyla değerlendirilir. Bu anlatıda, bu iki çerçeve üzerinden hem vernaküler mimarlık hem de modern mimarlık yorumları aracılığı ile bir okuma gerçekleştirilir. Böylece öğenin işlevselliğine ek olarak zaman içinde yapı cephelerindeki kullanım değişimi anlaşılmaya çalışılır. Güneş kırıcının tarihsel yolculuğunda ilk olarak işlevselliğinin ön planda olduğu ancak sonrasında mimarlık repertuarında formu ile estetik bir cephe elemanı şeklini aldığı anlaşılır. Ayrıca, bu öğenin bütüncül ve kısmi kullanımlarının oluşturduğu farklı yapısal kurgular tartışılır. Güneş kırıcı öğenin yer aldığı pek çok örneğe değinen, böylece bu öğenin mimarlık pratiğindeki yerini tartışan ve kullanım çeşitliliğine dikkat çekmeyi hedefleyen çalışma karşılaştırmalı bir anlatı sunar. Bu sayede hem konut hem kamusal yapılardaki güneş kırıcı öğe kullanımını da vurgulayan çalışma mimarlık literatüründeki farklı dönemlere tarihlenen ikonik yapılara da odaklanır. Son olarak bu çalışma 21. yüzyılda bu öğenin kullanımında ortaya çıkan keskin değişiklikle birlikte öğenin tarihsel referanslarının zayıfladığının ve pek çok bölgede benzer bir biçimde ele alınmaya başladığının altını çizer.