Spor Tükenmişliği Envanteri’nin Türk Kültürüne Uyarlanması ve Psikometrik Özellikleri

Abstract

Bu araştırmanın amacı spor alanında öğrenim gören öğrencilerde spora bağlı olarak gözlenen tükenmişliğin incelenmesi amacıyla geliştirilen Spor Tükenmişliği Envanterini Türkçe’ye uyarlamaktır. Bu amaçla Sorkkila, Ryba, Aunola, Selänne ve Salmela-Aro (2017) tarafından geliştirilen 10 madde ve üç alt boyuttan oluşan Spor Tükenmişliği Envanteri Türkçe’ye uyarlanarak, geçerlik ve güvenirlik çalışması gerçekleştirilmiştir. Araştırma verileri beden eğitimi ve spor alanında öğrenim gören 250 (98 kadın %39.2, 152 erkek %60.8) üniversite öğrencisinden toplanmıştır. Envanterin yapı geçerliği DFA işlemi ile test edilmiş ve modelin geçerliği uyum indeksleri ile değerlendirilmiştir. Envanter için hesaplanan uyum iyiliği katsayıları ise χ2/Sd= 3.21; RMSEA= .094; GFI= .91; AGFI= .84; CFI= .95, IFI= .95; NFI= .92 ve NNFI= .92 olarak hesaplanmıştır. Ayrıca ölçme aracının uyum geçerliği ve ayırt edici geçerlik çalışmaları gerçekleştirilmiştir. Uyum geçerliği kapsamında Beck Depresyon Envanteri ile Spor Tükenmişliği Envanteri arasındaki ilişki hesaplanmıştır. Ayırt edici geçerlik çalışması kapsamında ise Rosenberg Özsaygı Ölçeği ile Spor Tükenmişliği Envanteri arasındaki ilişki incelenmiştir. Ayrıca envanterin güvenirlik düzeyinin belirlenmesi için Cronbach alfa iç tutarlılık katsayısı hesaplanmış, Cronbach alfa iç tutarlılık katsayısının ölçme aracının tümü için 0.81, Tükenme boyutu için 0.61, Duyarsızlaşma boyutu için 0.69 ve Yetersizlik boyutu için 0.61 olduğu görülmüştür. Spor Tükenmişliği Envanteri’nin spor alanında öğrenim gören üniversite öğrencilerinin spor tükenmişliği düzeylerini ölçmede geçerli ve güvenilir bir ölçme aracı olduğu söylenebilir. Araştırmadan elde edilen bulgular ilgili alanyazın ışığında tartışılarak uygulayıcılara, gelecekteki araştırmacılara ve ruh sağlığı alanına ilişkin öneriler sıralanmıştır.

Aktif Spor Yapan Spor Bilimleri Öğrencilerinin Sporda Tükenmişlik ve Sporcu Öz Şefkat Düzeyleri Arasındaki İlişkinin İncelenmesi

“…Kişide oluşsan bu yetersizlik hissi tükenmişlik olarak adlandırılabilir. Tükenmişlik kavramı ilk olarak Freudenberger (1974) 7 Rekabetin yoğun olduğu spor ortamlarında elit sporcular bedensel aynı zamanda ruhsal olarak performanslarını korumak ve başarı elde etmek için çaba sarf etmek zorundadırlar. 15 Sporda tükenmişlik genel anlamda, fiziksel ve psikolojik halsizlik, motive yetersizliği, başarıya aç olma şeklinde tanımlanabilir.…”

“…Sporcu tükenmişliği ile ilgili çalışmalar gerçekleştiren Smith, Bilişsel-Duygulanımsal Stres Model'inde tükenmişliğin stres temelli süreçlerle geliştiğini, kişilik ile motivasyonel faktörlerden etkilendiğini ifade etmektedir. 7 Spor ortamında istenilen yüksek başarı beklentisi veya yoğun bir antrenman programı, sporcuların tükenmişliğe kapılması nedenleri arasında ifade edilmektedir. 24 Bu nedenler sonucunda bireyde meydana gelen tükenmişlik; suçluluk, çaresizlik, umutsuzluk ve yalnızlık hislerine karşı kişinin kendisine yönelteceği öz şefkat ve anlayışın önemli bir anahtar olabileceği ifade edilebilir.…”