Slavoj Žižek en film(teorie)? Deel 1: 'n Oorsig

Abstract

Enersyds weens die gebruik van filmvoorbeelde in sy filosofiese werk en andersyds weens sy teoretisering van film vanuit 'n Lacaniaanse perspektief, het Slavoj Žižek 'n beduidende merk op filmteorie gelaat. Hierdie artikel stel ten doel om die kontoere en belangrikste motiewe van 'n Žižekiaanse filmteorie te beskryf. Omdat Žižek homself as verteenwoordiger van 'n Lacaniaanse konseptuele tradisie presenteer, word sy eie idees rondom film teen die historiese ontwikkelinge van tradisionele Lacaniaanse filmteorie gestel. Die evolusie in laasgenoemde tradisie hang nou met 'n herkonseptualisering van die filmiese "gaze" as objektivering van die Lacaniaanse objet petit a saam. Met hierdie herkonseptualisering, vergesel van 'n sentraalstelling van aspekte soos die Reële, jouissance, begeerte en fantasie, sinjaleer Žižekiaanse filmteorie 'n terugkeer na 'n latere Lacan - nie die Lacan van die spieëlfase nie. Žižek, as boegbeeld van neo-Lacaniaanse filmteorie, ontsnap egter aan die teoretiese ivoor- toring. Omdat films volgens hom soortgelyk aan ideologie funksioneer (as 'n betekenisstruktuur wat die begeerte van die kyker van meet af aan impliseer), kan films as analitiese gereedskap aangewend word om ideologie te teoretiseer. Žižek se appèl is voorts die dink met film en nie die dink oor film nie, as verantwoordbare wyse om teorie as sodanig in die moderne kapitalistiese wêreld te beoefen.