Rozwój miast i urbanizacja Brazylii w okresie kolonialnym (1500–1822)

Abstract

ABSTRAKT: Celem artykułu jest przedstawienie historii powstania i ewolucji miejskiej sieci osadniczej Brazylii w okresie jej zależności kolonialnej od Portugalii. Określono również zmiany tempa zakładania miast oraz różnice w ich przestrzennym rozmieszczeniu, starając się powiązać te zagadnienia z przemianami gospodarczymi i politycznymi zachodzącymi w Brazylii wraz z postępującą kolonizacją. Podjęto także próbę określenia i uwzględnienia w analizie wpływu uwarunkowań międzynarodowych na rozwój i zróżnicowanie przestrzenne brazylijskiej sieci miejskiej. Uzyskane wyniki wskazują, że w trwającym ponad 300 lat okresie kolonialnym ukształtowały się podwaliny miejskiej sieci osadniczej Brazylii, na którą składało się 12 miast oraz ponad 200 miasteczek. Większość z powstałych wówczas ośrodków do dziś odgrywa ważną rolę w systemie osadniczym. Przeprowadzone badania wskazują, że rozwój sieci brazylijskich miast nawiązywał do modelu merkantylnego Vance'a, ale także teorii rozwoju ośrodków w układzie typu system -sieci (network system) oraz koncepcji miast bram (gateway cities).SŁOWA KLUCZOWE: Brazylia, kolonizacja, sieć miejska, miasta bramy, model merkantylny osadnictwa ABSTRACT: The aim of this article is to present the history of the origin and evolution of the urban settlement network in Brazil during its colonial dependency on Portugal. The change in the pace of the establishment of cities and the differences in their spatial distribution were also determined, and an attempt was made to link these issues to the economic and political changes taking place in Brazil, including the progressing colonization. An attempt was also made to identify and take into account, in the analysis, the impact of international conditions for the development and spatial differentiation of the Brazilian urban network. The results indicate that in the over three-hundred-year colonial period the foundations of the urban settlement in Brazil were formed, which consisted of 12 cities and over 200 towns. Most of the centers formed at that time have continued to play an important role in the settlement system until today. The undertaken studies indicate that the development of the network of Brazilian cities referred to Vance's mercantile model, but also to the network system theory of cities development and to the concept of gateway cities.

Współczesne problemy urbanizacji i rozwoju miast w Brazylijskiej Amazonii

“…W modelu tym przepływy towarowe uzależnione są od popytu zewnętrznego. Dominuje przepływ towarów eksportowych w górę hierarchii osadniczej od ośrodków zbierających lokalną produkcję w obszarach kolonizacji (aldeias missionárias), poprzez centra regionalne (najczęściej w sąsiedztwie fortu), aż do głównego miasta (portu) wysyłającego ją do metropolii (Wójtowicz 2017). W 1750 r. w Portugalii premierem i faktycznym dyktatorem został José de Carvalho e Melo, późniejszy markiz de Pombal, zwolennik oświeconego absolutyzmu.…”

“…Rozbudowywano również system miast fortowych, spośród których na uwagę zasługuje miasto-twierdza Mazagan na wybrzeżu marokańskim, którego mieszkańcy w 1769 r. zostali ewakuowani i przeniesieni do osiedla powstałego na lewym brzegu Amazonki na zachód od założonego wcześniej miasteczka Macapá. Powstała także sieć fortów przy ujściach głównych dopływów do Amazonki (Gurupá, Santarém, Óbidos), jak również w strefie przygranicznej z posiadłościami hiszpańskimi (São Gabriel da Cachoeira, São José de Marabitanas, Tabatinga, Forte Principe da Beira) (Corrêa 1987;Araujo 1998;Vidal 2008;Wójtowicz 2017).…”