Samenvatting In dit artikel wordt de ontwikkeling en toepassing van een cognitief-gedragstherapeutische groepstraining voor patie¨nten met een psychotische stoornis beschreven. De zelfcontrole-training (ZCT) is bedoeld voor patie¨nten die belemmeringen ervaren bij maatschappelijke reı¨ntegratie en bij wie op het moment van training de psychotische symptomen het opnemen van informatie niet te zeer in de weg staat. Doel van de training is het voorkomen van decompensatie. De fasen van de training worden geı¨llustreerd met twee voorbeelden. De resultaten van een pilot-studie tonen dat de ZCT een positieve invloed heeft op dichotoom denken, algemeen welbevinden, depressieve copingstijl en sociale interacties. De resultaten kunnen mogelijk worden verbeterd door de training een exclusief 'hier-en-nu'-karakter te geven en door deelnemers in tweetallen aan opdrachten te laten werken.
InleidingEen psychotische stoornis gaat gepaard met inhoudelijke en/of formele denkstoornissen. Er wordt verondersteld dat deze cognitieve stoornissen mede ten grondslag liggen aan gebrekkig inzicht in moeilijke situaties en aan vaardigheidstekorten (Van den Bosch, 1993).Uit onderzoek is gebleken dat formele denkstoornissen niet opgeheven worden door training van cognitieve vaardigheden (Van der Gaag, 1992). Ook blijkt dat vaardigheidstraining in het algemeen een a-specifiek effect heeft op het functioneren van patie¨nten met schizofrenie (Appelo et al., 1997). Interventies worden daarom steeds minder gericht op gedragsmatige vaardigheden en steeds meer op inhoudelijke denkstoornissen die de gedragsmatige incompetentie kunnen veroorzaken en in stand houden. Cognitieve gedragstherapie bij psychotische stoornissen is in opkomst (Fowler et al., 1995 ;Chadwick et al., 1996). De behandeling wordt niet direct gericht op de psychotische symptomen, maar op de angstige en depressieve interpretaties ervan.De zelfcontrole-training (ZCT; Tak et al., 1995) is bedoeld voor mensen met een psychotische stoornis bij wie psychomotore armoede op de voorgrond staat en die belemmeringen ervaren bij maatschappelijke reı¨ntegra-tie. De training is gericht op het vaststellen en vervangen van gedachten die het uitvoeren van gewenst gedrag belemmeren. Ook het voorkomen van psychotische decompensatie is daarom een doelstelling. De inhoud van de training is gefaseerd en wordt in tabel 1 samengevat.De eerste fase duurt zes sessies. Er wordt stilgestaan bij het identificeren van gedachten, gedrag en gevoel; de zogenaamde drie G's. Met behulp van registratieopdrachten en de bespreking daarvan wordt de deelnemers duidelijk gemaakt dat de drie G's elkaar kunnen beı¨nvloeden en dat gedachten kunnen worden gezien als de oorzaak van gevoelens en gedragingen.Tijdens de tweede fase, die tien sessies duurt, leren de deelnemers om niet-doelgerichte gedachten die tot ongewenste consequenties leiden te vervangen door gedachten die wel tot gewenste consequenties leiden (doelgerichte alternatieven). De werkwijze is als volgt. Een deelnemer brengt een situatie in die ongewenste gedragsm...