Problem tożsamości i poczucia lojalności Żydów pochodzących z zaboru pruskiego na przykładzie Alfreda Cohna (1901–1961)

Abstract

mieście rozpoczął się na początku lat czterdziestych XIX w. i wynikał głównie z uprzemysłowienia miasta. W 1852 r. w Bydgoszczy żyło 820 Żydów, natomiast do 1871 r. ich liczba wzrosła do 1963 osób. W 1871 r. stanowili ponad 7% społeczeństwa miasta, mieli swoich reprezentantów w radzie miejskiej i wywierali wpływ na rozwój gospodarczy ośrodka miejskiego 3. Rozwój społeczności żydowskiej zaznaczył się także w miasteczkach powiatu bydgoskiego: w Koronowie i Solcu. W pierwszym z nich w 1885 r. mieszkało 456 Żydów 4. To właśnie z Koronowa pochodzili przodkowie Alfreda Cohna; zarówno jego ojciec Rudolf Cohn, jak i matka Fanny, z domu również Cohn. Oboje należeli już do pokolenia urodzonego w Koronowie: ojciec urodził się w 1867 r., a matka w 1875 r. Dziadek Alfreda ze strony ojca, Eduard Cohn, miał w Koronowie sklep oferujący wyroby żelazne. Natomiast ojciec matki Alfreda, Alexander Cohn, był właścicielem dużego sklepu z wyrobami rękodzielniczymi i należał do osób znanych w Koronowie m. in. dlatego, że piastował urząd zastępcy burmistrza. W latach 1870-1914 pełnił funkcję radnego, a za swoje zasługi dla miasta otrzymał jego honorowe obywatelstwo. Alexander Cohn został odznaczony Orderem Korony IV klasy 5. Drugim obok zwiększania się liczebności zjawiskiem dominującym w tym okresie w życiu społeczności żydowskiej zaboru pruskiego był proces emancypacji prawnej. W pierwszej połowie XIX w. sytuacja prawna Żydów była skomplikowana i zróżnicowana w poszczególnych częściach dzielnicy pruskiej, w szczególności w Prusach Zachodnich. Była to konsekwencja włączania poszczególnych części prowincji do państwa pruskiego w różnym czasie. Żydzi uzyskali formalne równouprawnienie obywatelskie w Prusach na podstawie ustawy z 11 III 1812 r., która z oczywistych względów nie objęła ziem znajdujących się wówczas w granicach Wielkiego Księstwa Warszawskiego. Po kongresie wiedeńskim ograniczono zakres terytorialny oddziaływania ustawy z 1812 r. do obszaru Starych Prus 6 .