"Principium contradictionis" i "Principium rationis sufficientis" w filozofii Christiana Wolffa

Abstract

Principium contradictionis i Principium rationis sufficientis w filozofii Christiana WolffaTo, co nazywa się racją istnienia jest jednocześnie doskonałą racją śmierci. [1] Wolff, jak większość filozofów nowoŜytnych przekonany był, Ŝe wystąpienie Kartezjusza równoznaczne jest z końcem panowania scholastyki, jej dorobek zaś niezbyt wysoko cenił. Niemniej jednak w jego postawie daje się zauwaŜyć pewna dwoistość --z jednej strony bowiem ulega on czemuś, co moŜna by określić mianem ducha epoki, z drugiej zaś zamierza dokonać emendacji metafizyki nie odrzucając przy tym pojęć wypracowanych przez scholastyków. Za stratę bodaj największą uwaŜał zarzucenie badań w dziedziny filozofii pierwszej, chęć jej odnowienia nie jest jednak równoznaczna z zamiarem wskrzeszenia scholastyki. Zamierzona emendacja ma się dokonać na zupełnie nowych zasadach, przy uŜyciu metody, która raz na zawsze postawi metafizykę poza zasięgiem zwątpienia i wszystkich sceptyckich zarzutów. To, Ŝe jasność i wyraźność równieŜ dla niego są najwaŜniejszymi wyznacznikami rzetelności naukowej, nie jest przyczyną odrzucenia dotychczasowych osiągnięć w dziedzinie filozofii pierwszej. W przeciwieństwie do Kartezjusza nie przekreśla Wolff wszystkich pojęć, które zdają się niejasne i niewyraźne, jego wysiłek filozoficzny w wielkiej mierze ukierunkowany jest na wyjaśnianie ukształtowanych juŜ pojęć, a co za tym idzie --na usuwanie błędów z odziedziczonej nauki. Tak więc emendacja ta ma postać usuwania terminów niepoprawnie zdefiniowanych oraz twierdzeń nie udowodnionych lub udowodnionych niedostatecznie, jej narzędziem jest tzw. matematyczna metoda myślenia. W związku z tym nie jest ona prostym powrotem do filozofii przedkartezjańskiej, lecz próbą przekształcenia filozofii pierwszej w naukę. Naturalnym źródłem takich prób jest zawsze podejrzenie, Ŝe metafizyka nie jest jeszcze nauką, jakkolwiek moŜe i powinna nią być. Nie jest prawdą, Ŝe Wolff był jedynie eklektykiem, systematycznym archiwistą porządkującym zastany materiał. To, Ŝe podjął się zadania ratowania z metafizyki tego, co pomocy takiej było godne, nie oznacza od razu, Ŝe nie wniósł do niej niczego nowego. Jego nowatorstwo polega przede wszystkim na zastosowaniu do całości problematyki filozoficznej metody, która dotąd znajdowała nader ograniczone zastosowanie, a jej prawidła nie były znane w pełni nawet tym, którzy się nią posługiwali. Owa słynna metoda matematyczna (methodo scientifica; methodus accurata; methodus geometrarum) oraz jej wszechstronne zastosowanie są poniekąd znakiem rozpoznawczym filozofii Wolffa. Ona teŜ, a raczej jej bezkrytyczna aplikacja, była w opinii Kanta przyczyną jego niepowodzenia lub, jak kto woli, pozornego powodzenia. Ponadto postawa Wolffa zapewnia filozofii pierwszej ciągłość i trwanie w epoce, która delikatnie mówiąc nie najlepszego była o niej zdania. Zdaniem E. Gilsona'a "w pełni XVIII wieku wraz z wystąpieniem Wolffa odradza się metafizyka klasyczna, pojęta jako nauka o bycie jako bycie, a Ŝe byt nie zmienia swej natury nawet wówczas, gdy się o nim zapomina, nowa filo...