Przypływ który nie unosi żadnej łodzi. Unia Europejska wobec rozwoju transnarodowej ekonomii krymigracyjnej
Uwagi wprowadzająceOd 2011 roku zarówno wewnątrz Unii Europejskiej, jak również na zewnątrz jej granic, powszechną uwagę wzbudza tzw. "kryzys migracyjny". Percepcja tej kwestii, uznawanej za test solidarności, którego Europa jak dotąd nie zdała, daleko wykracza poza "tradycyjną" charakterystykę opartą na analizie regularnych ruchów migracyjnych. Zazwyczaj tłumaczy się ich zachodzenie za pomocą licznych i rozbudowanych teorii stawiających sobie za cel eksplanację zachowań jednostek oraz grup przemieszczających się na określony obszar. Znaczące miejsce zajmuje wśród nich grupa teorii ekonomicznych 1 , biorących za podstawę siedem "praw migracji" sformułowanych w drugiej połowie XIX wieku przez Ernesta George'a Ravensteina (1885) 2 . W odniesieniu do "volkerwanderung" na terytorium Unii Europejskiej z państw Afryki Północ-nej i Bliskiego Wschodu (Middle East and North Africa -MENA) standardowe teorie ekonomiczne są eksplanacyjnie zawodne. Na ich ograniczoną przydatność wpływa ułomność metodologiczna i jednowymiarowość warunkowana przyjęciem jako podstawy neoklasycznego modelu wypychania-przyciągania. Model ten, w kontekście zespołu zjawisk wpływających na zwiększenie się atrakcyjności UE dla migrantów jako obszaru docelowego, takich jak: 1) przeciągająca się wojna domowa w Syrii; 2) niestabilność wywołana przez "arabską wiosnę" (Przybylska-Maszner, 2011;Rewizorski, 2012;Fiedler, Osiewicz, 2015); 3) dezintegracja państwa libijskiego (Cyrenajka, 1 Ekonomiczne teorie migracji zachodzą na trzech poziomach analizy: mikro, mezo i makro. Na poziomie mikro (teoria klasyczna i neoklasyczna) przyczyn migracji można się doszukiwać w obrębie wyznawanych przez jednostkę wartości, obieranych przez nią celów i wyrażanych oczekiwań (jednostka jako homo oeconomicus maksymalizujący zysk). Analiza na poziomie mezo, koncentruje się z kolei na gospodarstwie domowym jako wspólnocie dążącej nie tyle do maksymalizacji zysku, ile do minimalizacji ryzyka, a przez to do zapewnienia większej stabilności w zakresie dochodu, zatrudnienia, więzi społecznych. Cele gospodarstwa domowego można zilustrować za pomocą nowej ekonomicznej teorii migracji (NETM), będącej modyfikacją teorii klasycznej i neoklasycznej. Z kolei na poziomie makro migracja jest traktowana jako część większego obrazu -rozwoju gospodarczego. Za najbardziej reprezentatywną na tym poziomie uznaje się teorię dualnego rynku pracy (por. Lee, 1966, s. 47-57;Stark, Bloom, 1985;Okólski, 2006;Piore, 1979).2 Ernest George Ravenstein był brytyjskim kartografem i urzędnikiem zatrudnionym w ministerstwie wojny znanym jako autor przełomowego, w zakresie badań nad migracjami, eseju The Laws of Migration (1885). W kontekście eseju wspomnianego autora warto też przywołać nowsze prace poświęcone zarówno samemu Ravensteinowi, jak również interesującej go problematyce zmian ludnościowych w Walii i Anglii w drugiej połowie XIX wieku (por. Tobler, 1995, s. 327-343; Lawton, 1968, s. 55-74).