Özenli Vatandaşlık: Feminist Özen Etiğini Yeniden Politikleştirmek

Abstract

Makale, özen etiği yaklaşımının politik öznelik ve aktif vatandaşlık anlayışlarına katkısını feminist siyaset felsefesi çerçevesinde incelemektedir. Bunu yaparken feminist siyaset kuramcılarının modern evrensel ahlaki akıl yürütme teorilerine getirdiği eleştiriyi ciddiye alarak, kısmi bakış açısı ve özen ilişkilerinin esas alındığı vatandaşlık ilişki ve pratiklerinin altını çizmekte ancak kadınların farklı ahlaki bir bakış açısı olduğu ya da annelin yüceltildiği bir takım özcü yaklaşımlardan ve özenin apolitikleştirildiği bireyci yaklaşımlardan ayrılmaktadır. Makale, özen etiğinin toplumsal cinsiyet ekseninde barış ve çevre tartışmaları ve hareketleri bağlamındaki yansımalarını irdelemekte, özen ve bakıma değer verirken ataerkil toplumsal cinsiyet rollerini yeniden üretmeyen bir eşitlikçi, demokratik ve özenli vatandaşlık anlayışının deneyime dayalı bir demokrasi ve vatandaşlık eğitimini yolu ile geliştirilebileceğini öne sürmektedir.

Politik Bir Kavram Olarak Bakım ve İhtimam Toplumu

“…Beraber yaşama pratiğinin temeli olan eşit "yurttaş olabilmek", soyutlanmış, her açıdan kendi kendine yeten hayali yurttaş kurgusunu bozup, bizi birey yapan ilişkiselliklerimizi ve bağımlılığımızı kamusal alanda görünür ve saygın kılan ve siyaseten tanıyan yeni bir yurttaşlık paradigması kurmayı zorunlu kılıyor. Yurttaşlık öğretisinin bakım etiği perspektifi içinden düşünülmesi, bakımın pratiğinden doğan değerlerin toplumsal ilişkilerde kırılgan olana özen gösterme, değer verme, karşılıklı ihtimam ve hatta insan merkezli olmanın ötesinde ekolojik değerleri de içeren bir yaklaşımı kamusal alana taşıyabilir (Goker, 2020). Bu da ihtimam toplumu tahayyüllerinin ilk adımlarından bir olarak görülebilir.…”

Demokrasi̇yi̇ Uygulayarak Öğrenme: Müzakere, Katilim Ve Toplumsal Ci̇nsi̇yet

“…Sanders (1997) sadece formel argümantasyona dayalı müzakere anlayışlarının geleneksel cinsiyet rollerinden dolayı, karma ortamlarda konuşmalara katılma ve dikkatle dinlenme hususlarında halihazırda dezavantajlı konumda olan kadınların daha da aleyhine olduğunu düşünmektedir. Benzer şekilde Young, rasyonalist iletişim teorilerini eril bir yaklaşıma sahip olmakla itham eder ve deontolojik geleneğe ait normatif akıl yürütme anlayışının akıl ve arzu arasında hiyerarşik ve dikotomik bir ilişki yaratmasını eleştirir (Göker, 2020). Young'a (2002) göre karşılama, retorik, hikâye anlatma gibi nosyonları içeren ve gündelik hayatın konuşma pratiklerinden beslenen daha geniş bir iletişim anlayışı, kadınların da müzakereye aktif olarak katıldığı daha kapsayıcı bir demokrasi için elzemdir.…”

“…Gilligan kendi çalışmalarında kız çocuklarının etik ikilemler karşısında farklı yargı yürütme biçimlerine başvurduklarını, daha ilişkisel ve bağlamsal bir akıl yürütmenin de mümkün olduğunu söyler. Gilligan'a göre ilişkisel ve somut akıl yürütme biçimleri, yani koruyucu etik ya da özen etiği, adaleti tamamlayıcıdır ve formel ve soyut düşüncenin aksine bağlam içinde ve anlatı formunda düşünmeyi gerektirir (Göker, 2020). Bakım/özen etiğine dayalı bir yaklaşımın eğitime entegre edilmesi duygusal süreçlerin de ahlak eğitiminin odağında olduğu, deneyime ve ilişkiselliğe odaklanan bir eğitim anlayışını gerektirir (Çelik, 2016).…”

“…Bu anlamda, bağlamsal ve ilişkisel düşünmeyi teşvik etmesi, bakımın insan hayatındaki merkezi rolünün altını çizmesi ve dinleme odaklı feminist pedagojileri vurgulaması açısından özen perspektifinin müzakereci demokratik vatandaşlık eğitimine olumlu katkıları olmaktadır (Bath, 2013;Bevington, Kurian, Cremin, 2019). Bu perspektif deneyimden, ihtiyaç ve arzudan yola çıkan, bağlamsal ve ilişkisel düşünmeyi teşvik eden akıl yürütme biçimlerinin, evrensel ahlak ve adaletin zıttı ve ötekisi gibi kurgulanmamasına işaret etmektedir (Göker, 2020).…”