Özel Eğitim Öğretmenlerinin Çoklu Yetersizliği Olan Öğrencilere Yönelik Metaforik Algıları

Abstract

Çoklu yetersizlik, bir yetersizliğe başka bir ya da daha fazla sayıda yetersizliğin eşlik etmesi olarak ifade edilmektedir. Çoklu yetersizliği olan öğrencilerle çalışacak olan özel eğitim öğretmenlerinin, çoklu yetersizliği olan öğrencilere yönelik algılarını ve bu algıların gösterdiği eğilimi bilmek önemlidir. Bu çalışmanın amacı, özel eğitim öğretmenlerinin çoklu yetersizliği olan öğrencilere yönelik algılarını betimlerken kullandıkları metaforlar aracılığıyla algılarını ve algıların eğilimini tespit etmektedir. Çalışma nitel araştırma desenlerinden olgu bilim desenine göre düzenlenmiş ve 218 özel eğitim öğretmeni ile yürütülmüştür. Araştırma verileri açık uçlu soru formu aracılığıyla toplanmıştır. Veriler özel eğitim öğretmenlerinin “çoklu yetersizliği olan öğrenci …… gibidir, çünkü ……” ifadelerini tamamlamalarıyla elde edilmiştir. Toplanan veriler içerik analizi yöntemi ile analiz edilmiş ve yorumlanmıştır. Araştırma sonucunda özel eğitim öğretmenlerinin çoklu yetersizliği olan öğrencilerle ilgili en çok sırayla çiçek, bebek, gökkuşağı, ağaç, normal gelişen birey, melek, maden, denklem, hediye paketi, deniz, kuş, toprak, hayat, tablo, çocuk, bitki, yapboz, labirent, hamur, keşif, şemsiye, problem, çocuk, bulmaca, kitap, öğrenci, levha, güneş, bağımlı bir birey, havuz problemi, özel, enstrüman, ahtapot kavramlarını geliştirdikleri bulunmuştur. Özel eğitim öğretmenlerinin geliştirdikleri metaforlar kullanım gerekçelerine göre 13 kategoride toplanmıştır. Bu kategoriler; başkalarına bağımlı olma, yoğun ilgi ve destek gereksinimi, eğitimlerinin iyi planlanması, bireysel farklılık, eğitimi zor ve sabır gerektirir, eşsiz ve biriciktir, eğitiminde ilginç deneyimler, eğitim önemlidir, yetersizlik kombinasyonu, hassas-narin-kırılgan oluşları, yaşamlarındaki zorluk, ihmal edilmeleri, masumiyettir.

‘Farklılık’ Algısını Parçalamak ve Özel Eğitim İçin Yeniden Birleştirmek

“…Özel gereksinimli bireylere yönelik inanç, algı ve tutumlar çeşitli tutum ölçekleri ve metaforlar aracılığıyla ortaya koyan çalışmalar bulunmaktadır (Altıntaş ve diğerleri, 2015;Duran & Dağlıoğlu, 2017;Talas, 2017). Özel gereksinimli, şiddete maruz kalan kadın, engelli, mülteci, özel yetenekli, yetersizliği olan öğrenci gibi kavramları metafor odaklı çalışan araştırmacılar, "zarar gören", "kırılgan", "narin", "eksik", "öteki", "mücadeleci", "yaramaz" ve "değerli" gibi birçok çeşit temanın varlığını ortaya koymuştur (Burcu, 2011;Çapan, 2010;Dayı ve diğerleri, 2020;Duran & Dağlıoğlu, 2017;Kazu & Yıldırım, 2021;Sakar & Köksal, 2021;Sardohan Yıldırım & Eldeniz Çetin, 2022;Sözer & Özkan, 2014;Sevim, 2019;Kara ve diğerleri, 2016;Özabacı & Başak, 2013;Topuz & Erkanlı, 2016). Bu kavramların ortak özelliği, tipik olmayan özellikte olması ve her birinin farklılık kavramı altında toplanabilmesidir (Bkz.…”