Osmanlı İmaretlerinin (Aşevleri) Tipolojisi Üzerine Bir Deneme

Abstract

ÖzetOsmanlı mimarisinin başlangıcından XX. yüzyıl başlarına kadar geçen süre içerisinde inşa edilen imaretlerin sayısı oldukça fazladır. Ancak bir çoğu günümüze ulaşamamıştır. Hiçbiri tek başına inşa edilmeyip bir külliye programı dahilinde yer alan bu yapılar, Osmanlı'nın kolonizasyon ve yerleşim politikalarının önemli bir parçası olmuştur. Klasik dönemde ise başta İstanbul olmak üzere şehir külliyeleri ile hac ve ticaret yolları üzerindeki menzil külliyelerinde imaretlere rastlamak mümkündür. Bu çalışmada, Anadolu'daki imaretlerin bir bütün olarak ele alınması ve plan şemalarından yola çıkılarak bir tipoloji oluşturulması hedeflenmiştir. Bu bağlamda öncelikle arşiv çalışmaları yapılmış ve günümüze ulaşabilen 29 imaret tespit edilmiştir. Tek tek ele alınan yapılar plan ve mimari özellikleri ile Anadolu'da ve Anadolu dışındaki benzer imaretlerle karşılaştırmıştır. Anahtar Kelimeler: Osmanlı, Külliye, İmaret, Aşevi, Matbah AbstractAn Essay on the Typology of Ottoman Imarets (Soup Kitchen) There are a great number of imarets built since the beginning of the Ottoman architecture well into the early 20 th century. However, most of these structures have not survived till present. These structures, none of which have been constructed in isolation but included in a complex program, have been an important part of the ottoman colonization and settlement policies. During the classical period however, it is possible to come across imarets foremost in the city complex of Istanbul as well as at halting places on trade routes and the pilgrimage route. In this study, the aim is to take up the imarets in Anatolia as a whole and to generate a typology from layout schemes. In this context, an initial archive study has been conducted, whereby 29 surviving imarets have been determined. It is presented the * Bu çalışma "Osmanlı İmaretleri (Aşevleri)" adlı doktora çalışmasındaki tipoloji bölümünün kısaltılmış halidir. Bkz. Cengiz Gürbıyık, "Osmanlı İmaretleri (Aşevleri)", (Yayınlanmamış Doktora Tezi), Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir 2013. Çalışmanın her aşamasında değerli katkılarından dolayı hocam Sayın Yrd. Doç. Dr. Şakir ÇAKMAK'a şükranlarımı sunarım.