Nederlandse normen voor de Rasch-versie van de Stanford Hypnotic Susceptibility Scale-versie C: SHSS-C

Abstract

Scale-versie C (SHSS-C) is een veelgebruikt meetinstrument dat de mate van hypnotiseerbaarheid van een persoon aangeeft. De meettechnische aspecten van dit instrument werden getoetst op de gegevens van 279 personen. Na weglating van twee onderdelen uit de test bleek deze te voldoen aan de eisen van een model uit de moderne item-response-theorie: het Rasch-model. In deze studie worden de Nederlandse normen voor deze Rasch-versie van de SHSS-C gepresenteerd. Deze nieuwe versie van de SHSS-C geeft een betrouwbaardere maat voor hypnotiseerbaarheid. InleidingBij hypnose probeert een persoon, de hypnotiseur, een andere persoon ertoe te bewegen om te reageren op suggesties voor veranderingen in waarneming, sensaties, emoties, gedachten of gedrag. De mate waarin iemand op zulke suggesties reageert, beschouwt men een persoonlijkheidskenmerk en wordt hypnotiseerbaarheid genoemd. Met gestandaardiseerde suggesties kan men de hypnotiseerbaarheid van personen vergelijken en in een cijfer uitdrukken. Dit laatste heeft ook een klinische relevantie. Er bestaan sterke aanwijzingen dat bij de behandeling van somatoforme klachten, angsten en spanningsklachten een positieve relatie bestaat tussen het effect van een behandeling met behulp van hypnose en de mate van hypnotiseerbaarheid (zie bijvoorbeeld Spinhoven, 1991). Het vaststellen van de hypnotiseerbaarheid voorafgaande aan een behandeling kan ook helpen bij de beslissing een patie¨nt wel of niet te indiceren voor een behandeling waarbij gebruikgemaakt wordt van hypnose.Met gestandaardiseerde suggesties kan men de hypnotiseerbaarheid van personen vergelijken en in een cijfer uitdrukken. De Stanford Hypnotic Susceptibility Scaleversie C (SHSS-C; Weitzenhoffer & Hilgard, 1962) is het meetinstrument bij uitstek voor hypnoseonderzoek (Bowers, 1993;Perry, Nadon, & Button, 1992). De SHSS-C is een schaal die bestaat uit een serie items die oplopen in moeilijkheidsgraad.Voor de Nederlandse versie zijn normen voor studenten gepubliceerd (Na¨ring, Roelofs, & Hoogduin, 2001) en in de afgelopen jaren zijn gegevens verzameld om normen voor volwassenen vast te kunnen stellen. Nu is het meten van een persoonlijkheidskenmerk iets anders dan het meten van bijvoorbeeld lengte. Centimeters meten lengte, die relatie is duidelijk en eenvoudig. Scores op een serie suggesties hebben een ingewikkelder relatie met het kenmerk hypnotiseerbaarheid. Om de relatie tussen het kenmerk en de metingen duidelijk te krijgen, moet men een aantal wiskundige veronderstellingen maken die verschillende consequenties hebben. Assumptie bij de SHSS-C is dat als iemand goed presteert op een item, die persoon ook op alle gemakkelijkere items goed zal presteren. Zo'n schaal waarmee men een eendimensioneel onderliggend construct meet staat bekend als een Guttman-model. In een eenvoudig Guttman-model is de relatie tussen de score op een item en de te meten onderliggende trek deterministisch.