Muhasebe Kayıtları Işığında Mektep Vakıflarının Gelir Giderleri: 18. Yüzyıl Sonları Üsküdar Örneği

Abstract

Osmanlı vakıflarının
 faaliyet gösterdikleri en önemli alanlardan biri eğitimdir. Osmanlı’da eğitim
 hizmetleri 19. yüzyılda Maarif Nezareti kuruluncaya dek vakıflar tarafından
 yürütülmüştür. Vakıfların halka yönelik eğitim verdikleri kurumların başında da
 sıbyan mektepleri gelmektedir. Bu çalışmada mektep vakıflarının hizmetlerini
 nasıl finanse ettikleri, ne tür yerlere ne kadar masraf yaptıkları, bün­yelerinde
 hangi görevlileri istihdam ettirdikleri ve bu görevlilere ne kadar maaş
 ödedikleri sorularına Üsküdar örneği üzerinden cevap verilmeye çalışılmıştır. 
 
 Çalışmada
 1184-1214/1770-1800 tarihlerinde Üsküdar’da faaliyet gösterdiğini tespit ettiğimiz
 5 adet mektep vakfının süreç içerisindeki gelir ve giderlerinin analiz edilmesi
 hedeflenmiştir. Çalışma neticesinde nakit sermaye işleten vakıfların zaman içerisinde
 sermayelerini artırdıkları bunun yanı sıra vakıfların vazifelilere ödedikleri
 toplam maaş miktarının genel olarak masraf kalemlerine yapılan har­camalardan yüksek
 olduğu ve vazifelilere ödenen yıllık ücretlerin bu süre zarfında istisnalar
 hariç hiç değişmediği görülmüştür. Aynı şekilde kadılığa ödenen harç miktarları
 ve gayrimenkullerden alınan yıllık kira miktarları da sabit kaldığı sonucuna
 ulaşılmıştır.