Memory in action – Performative practices in a dispute about the past: Serbia and Croatia at the turn of the 20th and 21st century

Abstract

Memory in action – Performative practices in a dispute about the past: Serbia and Croatia at the turn of the 20th and 21st centuryThe article is an attempt to combine in one reflection the elements of two directions of critical thinking: discursive and performative. The starting point of the analysis is the assumption (derived from beliefs common in pre-performative times) that every space (including a city’s territory) can be treated as a text. This means that both static artifacts and activities in a given space communicate a certain message and can be seen as signs or symbols that refer to something outside of them. Our reflection focuses on practices in which the performative potential is fully revealed and which can be interpreted as a kind of rebellion against the present reality and official policies of memory. The analyzed activities are understood here as symbolic and cultural practices and aim to introduce changes on several levels: to change the historical consciousness of community members; to affect the nuances and expansion of national memory (in this case Serbian or Croatian); to modify the nature of memory. We are interested in interventions that are usually undertaken by persons or groups located on the outskirts of the system of power. Pamięć w działaniu – praktyki performatywne w sporze o przeszłość. Serbia i Chorwacja na przełomie XX i XXI wiekuArtykuł stanowi próbę połączenia we wspólnej refleksji elementów dwóch kierunków myślenia krytycznego: dyskursywnego i performatywnego. Punktem wyjścia rozważań jest wywodzące się z przekonań patronujących czasom przedperformatywnym założenie, że każdą przestrzeń (w tym terytorium miasta) można traktować jako tekst. Oznacza to, że zarówno statyczne artefakty, jak i odbywające się w przestrzeni aktywne działania komunikują pewien przekaz i można je rozpatrywać jako znaki bądź symbole odsyłające do czegoś, co jest poza nimi. Nasza refleksja koncentruje się na praktykach, w których z całą mocą ujawnia się potencjał performatywny i które można odczytywać jako rodzaj buntu wobec zastanej rzeczywistości i obowiązujących polityk pamięci. Analizowane działania rozumiane są tutaj jako praktyki symboliczno-kulturowe, które stawiają sobie za cel wprowadzenie przekształceń na kilku poziomach: zmianę świadomości historycznej członków społeczności; wpłynięcie na zniuansowanie i poszerzenie pamięci narodowej (w tym wypadku serbskiej czy chorwackiej); modyfikację charakteru pamięci. Interesują nas interwencje podejmowane zwykle przez osoby bądź grupy sytuujące się na obrzeżach systemu władzy.