Kilis Yahudi Cemaati ve Onlardan Kalan Bir Miras: Kilis Sinagogu

Abstract

Yahudi Tarihi, farklı dönemlerde ve ayrı coğrafyalarda yaşayan Yahudi topluluklarının birikimlerinden, tecrübelerinden, kültürel dokularından, dini hayatlarından ve belki de en önemlisi hem bireysel hem de toplumsal yaşanmışlıklarından oluşmaktadır. Erken dönemlerden itibaren Anadolu’da görülen Yahudi toplulukları, Osmanlı’nın ilk dönemlerinden günümüze kadar varlığını korunmuştur. Bu topluluklardan birisi de Halep Hahambaşılığına bağlı olarak 1960’lı yıllara kadar varlığını koruyan Kilis Yahudi cemaati olmuştur. Kendisine ait sinagogu, okulları ve mezarlığı bulunan Kilisli Yahudilerin, Müslüman komşuları ile aynı mahalleler içerisinde yaşadıkları görülmektedir. Birbirinden farklı pek çok dini cemaate ev sahipliği yapmış olan Kilis’te, varlığını en uzun süre devam ettiren topluluk Yahudiler olmuştur. Muhafazakâr bir dini hayatlarının olduğu bilinen Kilisli Yahudiler, genel olarak ticaretle uğraşmış bununla birlikte Milli Mücadele döneminde de Fransızlara karşı Türklerin yanında yer almıştır. Farklı inançtaki toplumlara ev sahipliği yapan şehrin, mimari ve kültürel dokusunda inancın somut izlerini eserler üzerinden görmek mümkündür. Kilis’te, manevi dünyanın maddi yansımaları şeklinde karşımıza çıkan farklı karakterli dini yapıların izleri, kalıntıları ve mevcudiyeti, farklı inançlara mensup insanların birlikte yaşama kültürünü gözler önüne sermektedir. Yine buradaki Yahudilerin yakın döneme kadar yaşamış olmaları sebebiyle, Yahudilerle ilgili hatıraların toplumsal hafızada halen canlı olduğu görülmektedir. Karşılıklı saygı, hoşgörü ve gösterilen değer üzerinden şekillenen ilişki hem Müslüman hem de Yahudiler tarafından bozulmadan sürdürülmüştür. Bu bağlamda Kilis Sinagogu’nun yakın tarihte yapılan restorasyonu da büyük anlam taşımaktadır. Bu makalede Kilis Yahudi cemaati, sinagogların Yahudi topluluklar açısından kurumsal önemi ve son olarak Kilis Sinagogu konuları ele alınacaktır.

Sosyal Bilimlere Çok Yönlü Yaklaşımlar: Tarih, Turizm, Eğitim, Ekonomi, Siyaset ve İletişim

“…Çok tanrılı dinlerde ekmek konusu ile ilgili bir diğer konu ise, hastalıkların insan vücudunu istila eden cinlerden ve ifritlerden geldiğine inanılmıştır. Kişinin ne tür hastalığı var ise bu hastalıktan kurtulmak için tanrıların yardımına ihtiyaç duyması, domuz kurban edilerek hasta kişinin üzerine etinin konulduğu, daha sonra hasta Apsu'nun kutsal suyu ile yıkanarak, hasta kapısının önüne günde iki kez tekrarlanmak üzere kül içinde pişmiş yedi somun ekmek yerleştirildiği, sonra da domuzun uzuvlarının, insanın aynı uzuvlarının içine konularak bunların cin ve ifritlere sunulduğu metinlerde geçmiştir (Altuncu, 2014).…”