Kahta Çayı Havzası’nda Arazi Kullanımı

Abstract

Öz: Kahta Çayı Havzası, Güneydoğu Anadolu Proje sahası içerisinde yer almaktadır. Eğimli bir topografyanın hakim olduğu havzada, tarım faaliyetlerine elverişli araziler oldukça sınırlıdır. Mevcut tarım arazileri de vadi taraçaları üzerindeki araziler ile ormanlık ve otlak alanlardan elde edilmiş arazilerden ibarettir. Havzadaki tarım arazileri nüfusun ihtiyacını karşılamaktan uzaktır. Bu nedenle havza, yıllardır dışarıya göç vermektedir. Havzadaki araziler yüksek eğim ve yanlış kullanım nedeniyle şiddetli bir erozyona da maruz kalmaktadır. Bu çalışmada, Kahta Çayı Havzası'nda arazi kullanımında karşılaşılan problemler tespit edilmeye ve bazı çözüm önerileri getirilmeye çalışılmaktadır. Anahtar Kelimeler: Kahta, havza, arazi kullanımı, havza planlaması, Güneydoğu Anadolu Projesi Abstract: The Kahta river basin is located in the area of Southeastern Anatolia Project. The lands suitable for agricultural activities are quite a bit restricted in the basin which is topographically sloped. Available agricultural lands consist of the fields on the terrace of valley and area gotten from forests and pastures. Agricultural lands in the basin are far from to meet the demand of the population in the region. Therefore, the people living in the basin migrate from the basin each year. The lands in the basin are subjected to erosion due to high slope and misusage of the fields. In this study, the problems encountered in the usage of the lands in the Kahta river basin will be determined and some solutions to problems will be suggested. Key Words: Kahta, basin, land use, basin planning, Southeastern Anatolia Project 1.GirişDünya üzerindeki kara alanlarının büyük bir bölümü (kutuplar, çöller, ormanlar, yüksek dağlık alanlar, bataklıklar gibi) yerleşmeye ve tarımsal faaliyetlere dolayısıyla insanların kullanımına elverişli değildir. Yeryüzündeki alanların yaklaşık %10'u tarım alanlarına karşılık gelmektedir (Tümertekin ve Özgüç, 2005:143). Bu oran da olukça az olup, günümüz Dünya nüfusunun ihtiyacını karşılamaktan uzaktır. Dünya nüfusunun giderek artış göstermesi, tarımsal alanlardan elde edilen temel besin maddelerine olan ihtiyacın artmasına neden olmaktadır. Dolayısıyla tarım ürünlerine olan talep, tarımda kullanılabilen alanların sınırlı olması nedeniyle birim alandan maksimum verim alınmasını zorunlu kılmaktadır (Karakuyu ve Özçağlar, 2005:2). Bu nedenle mevcut arazilerin coğrafi koşullar dikkate alınarak değerlendirilmesi gerekmektedir.Son yıllarda arazi kullanımına ve yanlış arazi kullanımından kaynaklanan sorunlara olan ilgi hızla atmaktadır. Küresel ısınma sonucu iklimde görülen değişiklikler ve buna bağlı olarak meydana gelen gıda sorunu ile toprak, bitki örtüsü ve su kaynaklarının yanlış kullanımı sonucu arazide meydana gelen bozulmalar arazi kullanımında yeniden planlamaların yapılmasını gündeme getirmektedir. Dolayısıyla ekolojik dengeyi bozmadan ve çevreyi kirletmeden araziden maksimum düzeyde yararlanma, giderek önem arz eden bir konu haline gelmektedir (Özdemir ve Tonbul, 1995:147).

Water quality of Kahta Stream (Adıyaman) discharging into Atatürk Dam Lake

“…Adıyaman il sınırları içerisinde kalan ve Atatürk Baraj Gölü'nü besleyen, kaynağını Malatya ile Adıyaman havzaları arasında kalan Güneydoğu Toros Dağları'ndan alan Kahta Çayı, Fırat Nehri'nin önemli kollarından biridir. Kaynağını dağlık alanlardaki karstik kaynaklardan alan Kahta Çayı, 46 km uzunluğa sahip olup, havzanın kapladığı alan ise yaklaşık 1575 km 2 'dir (Elmastaş, 2008).…”

“…Şekil 1. Araştırmanın yapıldığı Kahta Çayı Havzası ve örnekleme noktaları (Elmastaş, 2008'den düzenlenmiştir) Figure 1. Kahta Stream Basin and sampling points where the research was conducted (Elmastaş was composed in 2008) the research was conducted (Elmastaş was composed in 2008) I.…”

“…Kahta Çayı, Adıyaman İli sınırları içerisinde kalan ve Çakal Çayı, Kalburcu Çayı, Eğri Çayı ve Ziyaret Çayı ile birlikte Atatürk Baraj Gölü'nü besleyen başlıca akarsulardan biridir (Anonim, 2003). Kahta çayı üzerine sadece arazi kullanımı, jeomorfolojisi, sedimantasyon ve morfometrik özellikleri ile ilgili birkaç çalışma (Elmastaş, 2008;Sunkar ve Karataş, 2012 yürütülmüştür. Buna karşılık Atatürk Baraj Gölü'ne dökülen önemli bir akarsu olmasına rağmen, araştırıldığı kadarıyla çayın su kalitesi üzerine yayınlanmış bir araştırma verisine ulaşılamamıştır.…”

Adıyaman’da Eğimli Akarsu Seki Topraklarının Sürdürülebilir Kullanımı için Öneriler

“…Eğimin fazla ve toprak derinliğinin erozyon nedeniyle sığ olduğu yerlerde toprağın su tutma kapasitesinin az olması yağışla gelen suların hızla akışa geçmesine yol açmaktadır. Bitki örtüsünün zayıf olması sadece suyun değil aynı zamanda su ile sediman taşınmasını arttırmaktadır (Elmastaş 2008). Bu durum alüviyal arazilerin oluşmasında önemli bir mekanizma olan taşınım ve sedimantasyon olaylarını etkileyerek erozyonun şiddetine bağlı farklı çökel ve toprak oluşturmaktadır (Coşkun ve Dengiz 2016).…”

“…2015). Köy Hizmetleri Genel Müdürlüğü (KHGM 1997) ve Elmastaş (2008)'ın yaptıkları çalışmada Kahta'nın kuzeyinde yer alan Kahta Çayı Havzası'nda, akarsu vadileriyle derin bir şekilde parçalanmış eğimli bir topografya baskın olup, tarım faaliyetlerine elverişli araziler oldukça sınırlıdır. Bu nedenle tarım için değerlendirilebilen alan havzanın ancak %7,5'u düzeyindedir.…”