istikrar Programı ve Mali Kriz

Abstract

IMF ile Türkiye arasında imzalanan 3 yıllık istikrar programının (stand-by) ikinci yılına girildi. Henüz birinci yılında büyük bir yol kazasına uğrayan bu programın başarısına ilişkin belirsizlikler büyürken, çeşitli çevrelerin programa olan güvenleri de sarsılmış durumda.Uygulanan program her ne kadar bir "anti-enflasyonist istikrar programı" olarak adlandınlmış olsa da, programın tek hedefinin enflasyonu düşürmekle sınırlı olduğu söylenemez. Istikrar hedefinin arkasında, Dünya Bankası'nın (WB) yoğun gözetim ve müdahalelerini içeren bir yapısal uyum programı (YUP) bulunmakta. "Yapısal uyum" amaçlı düzenlemelerin, Türkiye ekonomisi ve kamu ekonomisi açısından orta ve uzun vadede çok daha önemli sonuçlar doğurması olasılığı da artık daha geniş çevrelerce farkedilmeye başlandı.Programın ilginç bir özelliği, Hazine Müsteşarlığından sorumlu Devlet Bakanı ile TC Merkez Bankası Başkanı tarafından imzalanan çok sayıda "niyet mektubu" vasıtasıyla işlerlik kazanması. 2001 yılında yürürlüğe giren Sekizinci Beş Yıllık Kalkınma Planı ile bağları kopuk olduğu gibi, yıllık program ve bütçelerle tam uyum halinde olması da öncelikli görülmeyen niyet mektupları, Türkiye ekonomisinin üç yıl ve sonrasındaki kaderini sıkı bir biçimde belirleyen ama idare hukukunda ve Anayasada karşılığı olmayan yeni bir ekonomik anayasa kimliğini taşımaya başladılar. Gerçekte Hazine Müsteşarı ile TCMB Başkanı'nın yürüttüğü, Hükümetin ise "destek verdiğinin" ifade edildiği bu radikal programlar acaba Türkiye'nin gerçek sorunlarını çözebilecek mi? 9 Aralık 1999'da Ana Niyet Mektubunun imzalanmasıyla yürürlüğe giren IMF'nin geleneksel istikrar politikası Türkiye'nin koşullarına uygun muydu? IMF'nin klişeleşmiş stand-by programları, hızlı bir ekonomik büyümeyle aşırı ısınmış, cari işlem açıkları büyümüş ve enflasyonu hızlanmış bir ekonomiyi talep yönetimine dayalı bir soğutma sürecine sokmayı ve dış yükümlülüklerin yerine getirilmesi için de dış kaynak sağlamayı hedefler. Oysa, Türkiye 1999'da negatif büyüme gerçekleştirmiş, önemli bir cari açık vermeyen ve enflasyonu kronik olarak yüksek seyreden bir ekonomidir. (Korkut Boratav) Döviz çıpasına dayalı IMF programı, 1999 yılında olmayan cari açık sorununu 2000 yılında yaratarak kendi yarattığı soruna çözüm aramaya yöneldi. Ancak henüz bir çözüm bulunamadan 22 Kasım-6 Aralık arasında bir mali kriz patlak verdi.Krizin oluşum nedenleri arasında birinci sırayı, büyüyen cari açıkların mali