WSTĘPSkala i kierunki ruchliwości (mobilności) społecznej są uważane za jedne z najważniejszych socjologicznych wskaźników otwartości społeczeństw, w szczególności interesujące i istotne wydaje się być jej występowanie w czasie szybko transformującej się społecznej i gospodarczej rzeczywistości. Jak piszą Daniel Bertoux i Paul Thompson, "procesy ruchliwości społecznej stanowią integralny element układu metabolicznego i główny mechanizm regulacji społeczeństw, zarówno w odniesieniu do ich trwania, jak i zmiany w czasie" (Bertaux, Thompson 2007: 1). Choć literatura dotycząca różnorodnych zagadnień związanych z przemianami struktury społecznej, w tym dystrybucji szans życiowych w Polsce po 1989 roku, jest bogata, wciąż istnieją luki w wiedzy na temat sytuacji konkretnych grup czy kategorii społecznych. Podejmowane w ostatnim dwudziestoleciu badania procesów mobilności między-i wewnątrzgeneracyjnej zachodzących w polskim społeczeństwie miały przede wszystkim charakter ilościowy i służyły nakreśleniu całościowego obrazu zmian w skali makro. Przykłady studiów pozwalających ten obraz zniuansować, angażujących jakościowe lub mieszane metody, a także uwzględniających perspektywę mezzo, mikrospołeczną i indywidualną czy specyficzne konteksty i uwarunkowania wędrówek pozycyjnych, są znacznie mniej liczne (np. Firkowska-Mankiewicz 1999, Grochalska 2011, Mach 2003, Rokicka, Starosta 2004, Zielińska 1997. Warto też, za Bogdanem Machem (2005), zwrócić uwagę, że w okresie głębokich zmian społecznych szczególnego znaczenia nabierają badania nad losami kohort lub pokoleń. Zmieniają się bowiem społeczne ramy indywidualnych biografii, a wraz z nimi konfiguracje tego, co w nich "społeczne" i "indywidualne". Kategorię, którą warto interesować się w sposób szczególny, stanowią osoby, które wchodziły w dorosłość w momencie przełomu ustrojowego (Mach 2005: 12-18) i później, zmuszone do podejmowania kluczowych życiowych decyzji, a także kształtowania http://dx.doi.org/10.18778/7969-984-1
10Młodzi dorośli -wzory ruchliwości społecznej w okresie transformacji... tożsamości, hierarchii wartości, nawyków i stylów życia w warunkach radykalnie odmiennych niż przedstawiciele starszych generacji. Z drugiej strony, pogłębiające się zróżnicowanie przestrzenne społeczeństwa polskiego powoduje, że odmienność dostępnych ludziom zasobów umoż-liwiających zajęcie określonych pozycji społecznych należy wiązać nie tylko z charakterystyką ich rodzin pochodzenia czy instytucjonalnego "reżimu ruchliwości" (Esping-Andersen 1993, DiPrete 2002 warunkującego drożność kanałów ruchliwości społecznej w skali makro, ale także ze specyfiką miejsca, w którym przebiegają ich biografie. Na omawiane tu zjawiska trzeba też patrzeć przez pryzmat podejmowanej po 1989 roku reformy polityki publicznej i towarzyszącej jej decentralizacji, którą, za Jadwigą Staniszkis (2001: 93), można określić jako demontaż resztek państwa opiekuńczego.W debacie publicznej i w refleksji naukowej ostatnich dwóch dekad wiele miejsca poświęcono dużym miastom, postrzeganym przeważnie jako potencja...