İki Dilliliğin Tanımlanması: Kuramsal Tartışmalar ve Güncel Dilbilimsel Yaklaşımlar

Abstract

ÖzGünümüzde birden fazla dil kullananların sayısı hızla artmaktadır. Bu konuda yapılan dil bilimsel araştırmalar "iki dillilik" adıyla temsil edilen alanda yürütülmektedir. İki dillilik, dilbilimin hızla gelişen karmaşık bir alanıdır. Bu alan birçok disiplinler arası yaklaşımlar ve çeşitli kavramsal çerçeveler içermektedir. Kuramcılar tarafından iki dilliliğin tanımlanmasında farklı yaklaşımlar ve ölçütler kullanılması geniş yelpazede dağılım gösteren bir görüntü vermektedir. Bu nedenle, uluslararası alan yazında ilkece kimlerin "iki dilli" kabul edilip edilmeyeceği konusu çokça tartışılmaktadır. "İki dillilik" tanımlarının çok çeşitli olması ve aralarında önemli çelişkilerin bulunması, iki dillilik araştırmalarında öne çıkan temel bir sorunsaldır. Alan yazında, iki dilliliğin kuramsal çerçevesini oluşturan yaklaşımların benzer ve çelişkili yönleriyle birlikte ortaya koyulmasına ve mevcut karmaşıklığın açıklığa kavuşturulmasına ihtiyaç vardır. Bu amaçla, araştırmada alan yazın tarama yöntemi ile kuramcılara ait kitap, makale gibi yazılı kaynaklar incelenmiş, iki dillilikle ilgili uluslararası alan yazında yer alan yaklaşımlar, tanımlar, ölçütler ve tartışmalar ele alınmış ve kavram temel boyutları ile tanıtılmıştır.Anahtar Sözcükler: İki dilli, iki dillilik, bireysel iki dillilik, toplumsal iki dillilik, bütüncül yaklaşım. Defining Bilingualism: Theoretical Discussions and Current Approaches AbstractIn our day the number of those who get use of more than one language has been rising rapidly. Linguistic studies built on this subject are conducted within the area represented by the name of "bilingualism". This field consists many interdisciplinary approaches and various conceptual frameworks. The use of many different approaches and criteria by the theoreticians reflects the wide ranging image of "bilingualism". Therefore, the subject of whom will be called as a "bilingual" in principle is frequently discussed within the international literature. The fact that there are many different definitions of "bilingualism" and significant contradictions among them is a fundamental problematic which comes to the forefront in the bilingualism studies. Within the literature, there is a need to reveal the approaches, constituting the theoretical framework of "bilingualism", with their similarities and contradictions, and to clarify the existing complexity. For this purpose, written sources of the theoreticians, such as books and articles, have been examined through the literature review method; the approaches, definitions, measures, and discussions within the international literature on "bilingualism" have been focused; and the concept has been introduced with its fundamental dimensions.

Examination of Language Dominance of Turkish-Danish Speaking Students in Denmark on The Basis of Bilingualism

“…Farklı akademik alanlardan (sosyoloji, psikoloji, dilbilim, antropoloji, pedagoji vd.) gelen bilim insanları, iki dillilik çalışma sahasına kendi alanlarıyla bağlantı kurmak üzere farklı yaklaşımlar, açıklamalar, ölçütler ve yöntemler getirirler (Bican, 2017). Araştırmacılar, amaçlarına göre bu yaklaşım ve yöntemlerden kendilerine en uygun olanı seçerler.…”

Türkçede İki Dillilik Çalışmalarının Bibliyometrik Analizi

“…İki dilli olma durumu için bireyin her iki dili de kusursuz bir şekilde konuşma, iki dili birbirinin alternatifi olarak konuşabilir durumda olma, sosyo-iletişimsel açıdan her iki dilin konuşurları ile iletişime geçme kapasitesine sahip olma, ana dilinden başka bir dili belli bir ölçüde kullanma ve benzeri kabüller vardır (Bölükbaş-Kaya, vd., 2019). İki dilliliğin İngilizce karşılığı olan "bilingualism" sözcüğünün kökenine yer veren Bican (2017), sözcüğün "bi" (iki) ve "lingua" (dil) sözcüklerinin bir araya getirilmesi ile oluşturulan bir sözcük olduğunu aktarırken iki dilliliğin günümüzde birden fazla dile sahip olma durumunu da ifade ettiğini söylemektedir.…”

İki̇ Di̇lli̇li̇k İle İlgi̇li̇ Yapilan Li̇sansüstü Tezleri̇n İncelenmesi̇ (2001-2021)

“…Kökeni Latincede "iki" anlamına gelen bi ile "dil" anlamına gelen lingua kelimelerinin birleştirilmesiyle oluşan bilingualism kavramı (Bican, 2017) ile ilgili geçmişten günümüze birçok tanım yapılmıştır. Bireyin günlük iletişiminde iki veya ikiden fazla dili kullanma becerisi olarak tanımlanan iki dillilik (Bussman, 1996) için Bloomfield (1933) da benzer ifadeler kullanmış ve iki dilliliği iki farklı dilin yeterli düzeyde kullanılması olarak ifade etmiştir.…”

“…Türkçenin dışında farklı dillerin de önemli bir kesimin ana dilini oluşturması (Kalı, Özkaya ve Coşkun, 2021) Türkiye'de de iki dilliliğin birçok açıdan incelenmesi gerekliliğini oluşturmaktadır. Nitekim iki dillilik yalnızca dilbilim sınırları içerisinde düşünülmemelidir çünkü tek dilliliğe nispeten daha kompleks bireysel, toplumsal, kültürel ve eğitsel boyutlar içermesi sebebiyle psikoloji, sosyoloji, ekonomi gibi farklı alanlar ile derin ilişki içerisindedir (Bican, 2017). İki dillilik olgusunun Türkiye'de yaşayan iki dilli bireyler ile yurt dışında yaşayan Türk vatandaşlarının durumu üzerindeki etkisi (Avcı ve Kurudayıoğlu, 2022) iki dillilik ile ilgili yapılan çalışmaların incelenmesi gerekliliğini ortaya çıkarmaktadır.…”

“…Alanyazın incelendiğinde Türkiye'de iki dillilik ile ilgili pek çok çalışma yapıldığı görülmektedir. İki dilliliği kuramsal açıdan ele alan çalışmaların yanı sıra (Ateşal, 2017a;Bican, 2017;Süverdem ve Ertek, 2020;Yılmaz ve Demirel, 2016), eğitim alanındaki yansımalarını inceleyen çalışmalar yapılmış (Bican ve Demir, 2018;Demirdöven ve Okur, 2017;Saydı;2013;Yılmaz, 2014) bunun yanında yurt içinde ve yurt dışında yaşayan iki dilli bireyleri ele alan çalışmalar da hazırlanmıştır (Aydın, 2018;Çelik, 2020;Demirel, 2019;Eyüp ve Güler, 2020;Türk ve Cengiz, 2014). Alanyazında iki dillilik üzerine yapılmış çalışmaları inceleyen araştırmaların ise sınırlı sayıda olduğu görülmektedir.…”