Hi̇ti̇t Uygarliğinda Büyük Tapinak Mi̇mari̇si̇ Ve Etki̇leri̇

Abstract

Eski Anadolu Uygarlıklarından olan Hititler; Anadolu'nun mimari ve sanatına yön veren en önemli uygarlıkların başını çekmektedir. Bu uygarlık ilk kez 1834 yılında Hitit başkenti Hattuşaş ile Charles Texier tarafından Dünya'ya tanıtılmıştır. Bir dağ kenti olan Hattuşaş yer seçimi açısından dahi kendi dönemi içerisinde Anadolu'da özgün bir başkent konumundadır. Başlangıcı 1906 yılına dayanan arkeolojik çalışmalar ile taş temelleri günümüze kadar ulaşmış olan görkemli bir kentin mimarisini ortaya çıkarmıştır. Bu çalışma ile Hattuşaş'taki önemli mimari yapıların başında gelen Büyük Tapınak Kompleksi'nin mekân kurgusu incelenmiş olup; Anadolu Mimarlığı üzerindeki etkileşimlerine ulaşılması amaçlanmıştır. Yapılan araştırmalar göstermiştir ki; Büyük Tapınak bir mabet olmasının yanı sıra iş evi, arşiv odası gibi farklı işlevlere sahip mekânlar da barındıran büyük bir komplekstir. Dini tören ritüellerine uygun olarak tapınak alanlarında mahrem alanların ve kutsal bölümlerin oluşturulması, özel avlu ve girişler, depolama alanları akılcı bir tasarımın göstergesidir.Yatayda genişleyen ve işlevlerine göre bölümlere ayrılan mekân kurgusu, işlevsellik, çevreye hâkim konumu ve malzeme seçimleri ile örnek bir mimari yapıdır. Anadolu'da Hitit Mimarisinden çok daha yakın tarihli inşa edilmiş olan Selçuklu-Osmanlı külliyeleri ve Topkapı Sarayı'nın da Hitit mimarisinin plan özelliklerini gösterdiği görülmüştür. Sonuç olarak Hitit Uygarlığının mimarisi ve sanatının Anadolu'nun mimari kimliği üzerinde etkili olduğu bir kez daha ortaya konmuştur.

Uygarlık Tarihinde Hitit Uygarlığının ve Kadeş Antlaşmasının Yeri

“…Örneğin, Selçuklu ve Osmanlı külliyelerinde veya Topkapı Sarayı'nda Hitit mimarisini yansıtan özellikleri bulmak mümkündür. Hititlerin yaşam alanlarındaki avlular (mekana yan işlev katan ve ihtiyaç olarak görülen alan), asimetrik planlar, su-ibadet-mekân ilişkisi ve aslan figürü Hitit mimarisini yansıtan ve Anadolu'da sıklıklar karşılaşılan özelliklerdir (Salihoğlu, ve Demirarslan, 2018: 1761,1771 Hitit mimarisinde en dikkat çekici unsurlar surlar, kent kapıları, potern adı verilen bindirme kemerli tüneller, su kanalları ve merdivenler olmuştur. Bu noktada, potern adı verilen yapılar Hitit mimarisinde oldukça gözde olmuştur.…”

“…Asimetrik tasarımının ise hem Ege kıyılarında yaşayan halkları hem de Avrupa mimarisini etkilediği öne sürülmektedir. Ayrıca tapınakların ibadet haricinde, idari işleri ve erzak deposu fonksiyonlarını karşılayacak şekilde tasarladığı da belirtilmektedir (Salihoğlu ve Demirarslan, 2018: 1764, 1768.…”