Hitit tabletleri ışığında Hititlerin etkileşimde bulunduğu eski Anadolu dilleri

Abstract

Tarih yazıyla başlar. Din, siyaset, ekonomi ve daha birçok alanın anlaşılmasında ve bunların kuşaktan kuşağa aktarılmasında yazının büyük bir etkisinin olduğu görülmektedir. Yazı, aynı zamanda askeri zaferlerin, dini seremonilerin, ticari kayıtların tutulmasını sağlayarak sonraki zamanlarda tekrar kullanılmasına imkan tanıyan “toplumsal hafıza”nın oluşmasına katkıda bulunmaktadır. Tarih boyunca birçok medeniyete ev sahipliği yapmış olan Anadolu’nun, Mezopotamya ve Mısır gibi komşu kültürlerle ticaret yoluyla etkileşimde bulunduğu arkeolojik kazılardan ele geçen tabletler yoluyla bilinmektedir. Mezopotamya, Mısır ve Anadolu gibi kadim uygarlıklar yazıya önem vermişler ve bu yazıları arşivleyerek kütüphaneleri oluşturmuşlardır. Anadolu’da bilinen en eski arşiv ve kütüphanelerinin ise Hititler tarafından oluşturulduğu kazılar aracılığıyla ortaya çıkarılmıştır. Anadolu uygarlıklarından ve dönemin “süper güçlerinden” biri olarak nitelendirilebilecek olan Hititlerin tarih yazıcılığı konusunda da eşsiz bir beceriye sahip olduğu görülmektedir. Anadolu’daki ilk yazılı belgelerin ortaya çıkışı ise Hititlerin Mezopotamya uygarlıklarıyla ticari münasebetleri sonucu olduğu anlaşılmaktadır. Asurlu tüccarların Kaneş’teki (Neşa) ticari faaliyetlerini sürdürmeleri ve buradaki ekonomik icraatları kayıt altına almalarıyla özel arşivlerin oluştuğu görülmektedir. Bu arşivler sayesinde Hititlerin ekonomik faaliyetleri hakkında bilgi sahibi olunmaktadır. Hititlerin Boğazköy’de yapılan kazılarla ortaya çıkarılan arşiv ve kütüphanelerdeki tabletler sayesinde direkt bilgiye sahip olunduğu bundan dolayı Hititlerde kullanılan diller ve yazı türleri hakkında kesin bilgiye ulaşıldığı görülmektedir. Hititlerin Anadolu’daki halklarla birlikte yaşamaları sonucu dil ve kültürel açısından zengin bir mozaiğe sahip olduğu; ele geçen tabletlerde Hititçe dışında Hattice, Palaca, Luwice, Hurrice, Kalaşma dillerini; diplomaside, uluslararası arenada ise Akadcayı kullandıkları bilinmektedir. Ayrıca çivi yazısı ve hiyeroglif olarak iki yazı türünü de kullandıkları anlaşılmaktadır. Çalışmada Hitit kazılarına değinilerek Hititlerin Anadolu’da kullanılan dillerle etkileşimi ve yazı türleri irdelenmiştir.