Éducation à la laïcité et enseignement laïque du fait religieux : enjeux d’une pédagogie du discernement

Abstract

Par référence au principe de laïcité, un enseignement laïque aborde le fait religieux de façon respectueuse des croyances ou des non-croyances. La découverte et l’acceptation du pluralisme religieux (« des » faits religieux) contribueraient au vivre-ensemble en favorisant la tolérance et le respect du pluralisme des convictions (Willaime, 2017)1. La proposition renvoie ainsi au principe hérité de Condorcet, selon lequel il ne saurait y avoir conflit entre connaissances et valeurs (Audigier, 1991). Cependant l’accent mis sur une visée éducative peut rendre accessoire l’appui sur la raison critique, si l’enseignement du fait religieux ne s’appuie pas sur l’enseignement de la démarche scientifique qui permet de parler de fait religieux. La question des rapports entre savoirs et valeurs est donc liée à des enjeux didactiques. L’analyse d’une situation d’enseignement en histoire sur le pluralisme religieux médiéval conduit à s’interroger sur les conditions pour remettre en cause la façon dont les élèves appréhendent les faits à partir de la valeur qu’ils donnent à la notion de tolérance. Avec cette étude, nous cherchons à construire des repères pour aider les professeurs à problématiser ces situations où valeurs et savoirs se trouvent en tension.

Fransa Sosyal Bi̇lgi̇ler Dersi̇ Öğreti̇m Programinin Lai̇kli̇k Açisindan İncelenmesi̇

“…Öğretim programında İlk olarak becerilerin sıralandığı ardından tarih ve coğrafyayla ilgili her temaya ait konuların belirtildiği ve bu konulara dair öğrenme içeriği ile yöntemin anlatıldığı tespit edilmektedir. Grandner (2021), Lebrun ve Niclot (2012), Berberi (2015), Menard (2019) ve Vezier (2022) de yapmış olduğu çalışmada Tarih-Coğrafya Öğretim Programının genel yapısına yönelik benzer bulgulara ulaşmıştır.…”

“…Bu bilgiler ışığında Tarih-Coğrafya Dersi Öğretim Programında laikliği konu alan temalara ve konulara doğrudan yer verilmesi gerekmektedir. Aktaş, Yaman ve Kara (2022), Allieu (2007, Delahaye (2015), Durand-Prinborgne (2005), Leininger-Frézal, Ogier ve Genevois (2014), Toulemonde (2016) ve Vezier (2022) tarafından yapılmış olan çalışmaların sonuçları da bu araştırmanın sonuçlarını destekler niteliktedir. Genel olarak değerlendirildiğinde ise Fransa'daki ortaokullarda okutulmakta olan Tarih-Coğrafya Dersi Öğretim Programının laik bir çizgide oluşturulduğu ve bu yönüyle başarılı olduğu söylenebilir.…”

“…Toulemonde (2016) yapmış olduğu çalışmada Tarih-Coğrafya İlyas KARA & Ahmet TOKMAK [670] Dersi Öğretim Programının laiklik ilkesine uygun olarak düzenlendiği ancak öğretim programında laikliğe çok fazla vurgu yapılmadığı sonucuna ulaşmıştır. Vezier (2022) tarafından yapılmış olan çalışmada Tarih-Coğrafya Dersi Öğretim Programıın laik bir anlayışla düzenlendiği ancak öğretim programında eğitim durumlarının yeterince net olmadığı ve bu nedenle de öğretmenlerin birtakım sorunlar yaşadığı ifade edilmiştir. Özellikle kozmopolit sınıflarda öğretmenlerin ders esnasında tarih ve vatandaşlıkla ilgili konularda öğrencilerle bazen sorun yaşadığı belirtilmiştir.…”