Dzieje pewnej przyjaźni korespondencyjnej

Abstract

Przechowywana w zbiorach Biblioteki Narodowej w Warszawie rękopiśmienna korespondencja pomiędzy Zofią Trzeszczkowską (1847Trzeszczkowską ( -1911, poetką i tłumaczką z pogranicza litewsko-białoruskiego, ukrywającą się pod męskim pseudonimem Adam Mańkowski lub Adam M-ski, a młodszym o czternaście lat znanym krytykiem literackim, poetą, tłumaczem i wydawcą Zenonem Przesmyckim (Miriamem, 1861(Miriamem, -1944 od co najmniej dwóch dekad budziła zainteresowanie literaturoznawców. Nadawca i odbiorca listów byli osobami rozpoznawalnymi w środowisku literackim, dlatego ich przyjaźń korespondencyjna miała (i nadal ma) wartość jako kontekst badań nad kondycją literatury polskiej w drugiej połowie XIX wieku, pomogła też ustalić pewne nieznane dotąd fakty z życia obojga twórców, ale przede wszystkim samej Trzeszczkowskiej. Dzieliło ją z Przesmyckim wiele (i nie chodzi tu jedynie o różnicę płci i wieku), ale spotykali się na licznych polach działalności literacko--artystycznej, a także podobnie, przynajmniej na przełomie lat osiemdziesiątych i dziewięćdziesiątych, rozumieli rolę poety i poezji w społeczeństwie. Już to, że korespondencja trwała aż czternaście lat i jej charakter ulegał znaczącej modyfikacji (od układu uczeń-mistrz do stosunków przyjacielskich, by później niespodziewanie zmienić się w relacje półoficjalne), jest bardzo ważne, ciekawe i zachęca do badań. Korespondencja obejmuje ogółem dziewięćdziesiąt osiem listów, pisanych głównie w majątku rodzinnym Mańkowskich w Dorohowicy (gubernia mińska) i w Nieświeżu, gdzie przebywała matka Zofii, ale też w Nowogrodzie, gdzie poetka przez jakiś czas mieszkała z mężem Wacławem Trzeszczkowskim, porucznikiem artylerii w armii carskiej, oraz w Petersburgu (dwa listy z 1892 roku).