Die diskursiven Strategien der habsburgischen Sprachpolitik in der Spätaufklärung – am Beispiel der galizischen Volksschulen

Abstract

Pod koniec XVIII wieku w monarchii habsburskiej doszło do zasadniczej zmiany w polityce językowej wobec szkolnictwa. Ustawa "Allgemeine Schulordnung" z 1774 roku wprowadziła obowiązkową naukę niemieckiego, co w wielojęzycznej monarchii wymagało środków propagandowych, które mogłyby uzasadnić zaniechanie sprawdzonych przez stulecia konwencji językowych, tj. rezygnację z ponadregionalnych języków komunikacji oraz łaciny jako języka uniwersalnego. W związku z rozpowszechnieniem języków słowiańskich w monarchii habsburskiej oraz wysokim statusem języków romańskich Wiedeń spodziewał się sprzeciwu wobec obowiązku nauki niemieckiego. W artykule przedstawiono strategie dyskursywne w habsburskiej polityce językowej, które były w użyciu od uchwalenia ustawy "Allgemeine Schulordnung" aż po jej zastąpienie przez "Politische Verfassung" (1806). Słowa kluczowe: habsburska polityka językowa, status j. niemieckiego w Oświeceniu, historia nauczania j. niemieckiego jako obcego ABSTRACT DISCURSIVE STRATEGIES IN HABSBURG LANGUAGE POLICIES IN THE LATE ENLIGHTENMENT-BASED ON THE EXAMPLE OF FOLK SCHOOLS IN GALICIA At the end of the 18th century, in the Habsburg monarchy there was a fundamental change in the language profile of elementary education. The "Allgemeine Schulordnung" Act of 1774 brought compulsory German language education to schools in all provinces. This was contradictory to the established practice of teaching focused on the mother tongue and the language of religion. The introduction of German language required means of propaganda which would help to explain why linguistic conventions in the form of trans-regional languages of communication and Latin as a universal language, verified over the centuries 64 ANNA MARIA HARBIG in the Habsburg monarchy, were to be abandoned. The high status of Romance languages and widespread Slavic languages in the Habsburg monarchy led to expected resistance to the imposition of obligatory German language education. The article presents discursive strategies in the Habsburg language and educational policies that were in use after the enactment of the "Allgemeine Schulordnung" Act (1774) until its replacement by "Politische Verfassung" (1806).