De eenheid van de psychotherapie

Abstract

De titel van deze bijdrage moet eerder worden opgevat als de omschrijving van een wenselijkheid dan als de vaststelling van een feit. Niettemin meen ik dat heden ten dage de eenheid van de psychotherapie groeiende is, allereerst in de praktijk, maar in toenemende mate ook in de theorievorming. De oorzaken van deze ontwikkeling zijn velerlei en liggen op maatschappelijk, economisch, wetenschappelijk en vakinhoudelijk gebied. Toch geloof ik dat ze allemaal zijn terug te voeren op een meer fundamentele oorzaak die ik cultuurhistorisch zou willen noemen. Deze komt erop neer dat wij in een periode lijken te leven waarin men sceptisch staat tegenover alomvattende systemen en universele pretenties. Men is eerder geneigd pragmatisch te werk te gaan, ambities niet te hoog te stellen en overal wel wat in te zien.Een dergelijk klimaat is zeker gunstig voor de eenwording van de psychotherapie. Zoals met het wegvallen van de grote ideologiee¨n de politieke partijen dichter bij elkaar zijn gekomen, zo lijken ook de grenzen tussen de psychotherapeutische scholen steeds meer te vervagen. Het ligt voor de hand dat dit tot een bestaanscrisis kan leiden bij afzonderlijke partijen en scholen, omdat de eigen identiteit niet langer duidelijk is. Om dit te voorkomen treden allerlei processen in werking en het is frappant hoe zeer deze in politieke partijen en psychotherapieverenigingen op elkaar lijken. Een van de meest opmerkelijke daarvan is dat men van de concurrentie iets overneemt en dat, niet zelden zonder bronvermelding, onder eigen vlag aan de man brengt. Wat opvallend weinig gebeurt -terwijl dat toch te verwachten zou zijn -is dat men zich scherp profileert om de eigen identiteit duidelijk te maken. Uit de praktijk van de politieke partijen weten wij waarom dit achterwege blijft: het kost stemmen! Toch zijn er tegelijkertijd ook mensen die juist wel de oorspronkelijke identiteit willen profileren, uit bezorgdheid dat belangrijke elementen uit het betreffende gedachtengoed verloren gaan. Zij worden niet zelden afgeschilderd als 'puristen' of 'orthodoxen'. Zij lijken veelal een achterhoedegevecht te leveren tegen de 'revisionisten', die het pleit al gewonnen hebben. Op langere termijn kan het idee van een 'verloren wedstrijd' echter een vergissing blijken te zijn: als achterhaald beschouwde benaderingen komen plotseling weer in de mode, zij het soms onder een andere naam of in een nieuw jasje.

Waar hangt de toekomst van de psychotherapeut van af?

“…En dat terwijl volgens Festen uit het onderzoek van Hutschemaekers en Neijmeijer heel duidelijk blijkt dat het oordeel over de psychotherapeut in vergelijking met andere disciplines niet alleen zeer transparant is, maar dat het in sterke mate wordt bepaald door patie¨ntkenmerken. In dit tijdschrift heeft Van Kalmthout (2000) soortgelijke kritiek verwoord op zowel het rapport als de reacties erop. In dit verband is het ook goed om stil te staan bij de bijdrage aan het themanummer van De Jong (1999), die een mening weergeeft vanuit het clie¨ntenperspectief.…”

Psychotherapie als praktische wetenschap

“…Van Kalmthout heeft onlangs de eigen identiteit van de psychotherapie opnieuw verdedigd ( Van Kalmthout, 2000). Hij onderscheidt daarbij psychotherapie van wetenschap enerzijds en van religie anderzijds.…”

In het spanningsveld van twee culturen

“…De reacties op mijn artikel over de eigen identiteit van de psychotherapeut ( Van Kalmthout, 2000) door Koerselman (2000) en Widdershoven (2000) zijn te typeren als reacties van respectievelijk een natuurwetenschapper en een geesteswetenschapper. Zij brengen de psychotherapie dan ook prompt onder in hun eigen domein.…”