Dāvūd el-Anṭākī’nin en-Nuzhetu’l-mubhice fī teşḥīẕi’l-eẕhān ve taʿdīli’l-emzice adlı eserinde gebelerin ve çocukların tedbiri üzerine

Abstract

Amaç: Bu çalışmanın amacı Dāvūd b. ʿUmar eḍ-Ḍarīr el-Anṭākī'nin XVI. Yüzyılda kaleme aldığı en-Nuzhetu'l-mubhice fī teşḥīẕi'l-eẕhān ve taʿdīli'l-emzice adlı eserinde gebelerin ve çocukların tedbiri üzerine yazılan bölümleri Arapçadan Türkçeye çevirmek ve elde edilen bilgileri Türk tıp tarihi literatüründe yer alan bilgilerle karşılaştırarak sunmaktır. Gereç ve Yöntem: Bu çalışmada en-Nuzhetu'l-mubhice fī teşḥīẕi'l-eẕhān ve taʿdīli'l-emzice'nin Mısır ve Lübnan'da basılmış nüshaları incelenmiştir. Adı geçen nüshalarda gebelerin ve çocukların tedbirine yönelik ele alınan ikişer bölüm 13 Nisan -30 Haziran 2021 tarihleri arasında karşılaştırılmış, Arapçadan Türkçeye çevrilmiş ve yazının bulgular kısmında verilmiştir. Elde edilen bulgular öncelikle Dāvūd el-Anṭaḳī'nin Nuzhetu'l-eẕhān fī iṣlāhi'l-ebdān adlı eserinin ilgili bölümleri ve daha sonra da Türk tıp tarihi literatüründe bu konu ile ilgili olarak yapılmış çalışmalardaki bilgilerle karşılaştırılmış ve tartışma bölümünde sunulmuştur. Bulgular: Gebelerin ve çocukların tedbirine yönelik verilen bilgiler en-Nuzhetu'l-mubhice fī teşḥīẕi'l-eẕhān ve taʿdīli'l-emzice'nin her iki nüshasında "3. Kısım 1. Fasıl 4. Bahis: Gebelerin tedbiri hakkında" ve "3. Kısım 1. Fasıl 5. Bahis: Yenidoğanın doğumundan ölüm gününe kadar olan tedbiri hakkında" başlıklı bölümlerinde ele alınmıştır. Bu bölümlerde yer alan bilgilerin Dāvūd el-Anṭakī'nin Nuzhetu'l-eẕhān fī iṣlāhi'l-ebdān adlı eserinde bu konuyla ilgili bölümlerdeki bilgilerle kısmen benzeşmekle birlikte çoğunlukla farklı olduğu görülmüştür. Ayrıca İslam coğrafyasında yaşamış öncüllerinin eserlerinde yer alan bilgilerle de örtüştüğünü söylemek olanaklıdır. Sonuç: Dāvūd el-Anṭakī en-Nuzhetu'l-mubhice fī teşḥīẕi'l-eẕhān ve taʿdīli'l-emzice'de öncüllerinden farklı olarak emzirilen süt miktarını bir ölçü birimi ile ifade etmekte, çocuğu sütten kesmeyi güneşin ya da ayın su burçlarına doğru geçişi sırasında yapılmasını önermekte, çocuklarda gül ve çiçek gibi bitkilerin keskin kokularından oluşan rahatsızlıklardan ve tedavilerinden söz etmektedir.Anahtar kelimeler: Dāvūd b. ʿUmar eḍ-Ḍarīr el-Anṭākī, En-Nuzhetu'l-mubhice fī teşḥīẕi'l-eẕhān ve taʿdīli'l-emzice, Gebelerin ve çocukların tedbiri, Tıp tarihi.